Getuigenissen

Uittreksel uit Lenins ‘Testament’
‘Kameraad Stalin heeft door het feit dat hij secretaris-generaal geworden is, een geweldige macht in handen gekregen, en ik ben er helemaal niet zeker van dat hij die macht met de nodige behoedzaamheid zal weten te gebruiken. Van de andere kant geeft kameraad Trotski, zoals is gebleken tijdens zijn ruzie met het Centraal Comité, over de kwestie van het volkscommissariaat voor Stedebouw, niet alleen blijk van uitstekende kwaliteiten – persoonlijk is hij vast de bekwaamste man in het huidige Centraal Comité – maar ook van een verregaande zelfschatting en van een overschatting van de mogelijkheid om de economie administratief te organiseren.

Deze verschillen tussen de twee begaafdste leiders van het huidige Centraal Comité zouden tot een scheuring kunnen leiden, die ze zelf helemaal niet willen, en als onze Partij daartegen geen maatregelen treft, kan die scheuring zich volkomen onverwacht voltrekken ...

25 december 1922.

Naschrift: Stalin is meedogenloos, en als die fout in onze onderlinge relaties als communisten nog te verdragen is, dan kan ze toch helemaal niet geduld worden in de werkkamer van de secretaris-generaal. Daarom stel ik de leden van de Partij voor dat ze een middel zouden zoeken om Stalin uit die functie te verwijderen en ze aan iemand anders te geven, die zich echter in ieder opzicht alleen hierin van Stalin mag onderscheiden, dat hij beter is dan hem – dat wil zeggen: geduldiger, loyaler, hoffelijker, inschikkelijker voor partijgenoten, niet zo humeurig enz. Die zaken kunnen onbelangrijke details schijnen, maar met het oog op het voorkomen van een scheuring, en rekening houdend met de hiervoor geschetste betrekkingen tussen Stalin en Trotski zijn het geen kleinigheden, tenzij dan kleinigheden van het soort dat van kapitale betekenis kan zijn. 4 januari 1923. Uit: Trotski, De werkelijke toestand in Rusland.

Lenin aan Maxim Gorki
Er gaan allerlei geruchten over mijn verhouding tot hem [Trotski] ... Laat iemand mij alsjeblieft eens een tweede man tonen, die in staat is binnen de tijd van een jaar een modelleger te organiseren en ook de achting van de militaire deskundigen te winnen. Gorki, Herinneringen aan tijdgenoten, Berlijn, z.j.

Karl Radek
Trotski is een van de beste schrijvers van het wereldsocialisme, en die kwaliteiten hebben hem niet belet de eerste bevelhebber, de eerste organisator van het proletarische leger te zijn. De revolutie heeft de pen van haar beste publicist omgesmeed tot een zwaard. Portrety i pamflety.

Angelika Balabanova
Trotski liep op de tribune toe met zware, trage, bijna plechtige schreden. Hij was niet langer een gewone sterveling, niet langer een vertegenwoordiger van een partijdoctrine. Hij was de legeraanvoerder, de man die niet alleen zeker is van zichzelf maar ook van zijn ondergeschikten, door zijn opmerkelijke begaafdheid, door zijn overwinningen, die ook hun overwinningen zijn, en door zijn nederlagen die hij de vijand heeft weten toe te brengen ...

In die tijd (1917) werd het me duidelijk hoe groot zijn redenaarstalent was en waarom sommigen hem vergeleken met de grootste redenaars van deze eeuw ... Zo weten bijvoorbeeld slechts weinig mensen welke ontberingen hij zich oplegde. Rekening houdend met zijn positie hadden hij en zijn gezin veel comfortabeler kunnen leven indien hij zichzelf en de zijnen enkele voorrechten had gegund. Lenin. Hannover, 1961.

John Wheeler-Bennett
Helemaal alleen, zonder iets anders achter zich te hebben dan een land dat in een chaos verkeerde en waarin het nieuwe regime zich nauwelijks had geïnstalleerd ... had hij, die een jaar tevoren nog een onbekend, naar New York verbannen journalist was, met succes tegen het vereende diplomatieke talent van Europa gestreden. Brest-Litovsk. The forgotten peace. Londen, 1938.

George Bernard Shaw
Trotski kon niet tot zwijgen worden gebracht. Zijn grote literaire kwaliteiten en de macht die hij dank zij zijn buitengewone loopbaan uitoefent op de moderne wereld, stellen hem in staat munt te slaan uit iedere poging om hem te vervolgen ... Hij wordt het lichtende voorbeeld en de held van alle tot de strijd besloten aanhangers van extreem links in heel de wereld.