За себе, во текот на овој период, нема многу што да зборувам. В затвор бев шест месеци, иако не бев обвинета за никакво злосторство. Бев сомнителна — страшен збор што ќе го запознаат наскоро сите револуционери. Но почна да работи и нашата новородена тајна служба. Кон крајот на вториот месец од мојот престој в затвор, еден од затворениците ми се претстави како револуционер кој е во врска со организацијата. А неколку недели подоцна, се покажа дека Џозеф Паркхерст, тукушто наименуваниот затворски лекар, е член на една од борбените групи.
Така, во организацијата на олигархијата се провлекуваше нашата сопствена организација видлива небаре пајажина. И така бев во тек со сѐ што се случуваше во надворешниот свет. А освен тоа, сите наши затворски водачи беа во врска со нашите храбри другари маскирани во ливрејата на Железната петица. Иако Ернест лежеше во затвор оддалечен три илјади милји, на брегот на Тихиот Океан, јас беа во непрекината врска со него, а нашите писма редовно патуваа во обата правци.
Водачите, по затворите и оние на слобода, можеа да го разгледуваат прашањето на нашата борба и да раководат со неа. По неколку месеци веќе беше можно да се организира бегство на некои од водачите, но бидејќи се покажа дека затворот не претставува пречка за нашата активност, беше решено да се избегнува да се прави сѐ што е прерано. В затвор лежеа педесет и двајца членови на Конгресот и уште триста наши водачи. Беше планирано сите да се ослободат истовремено. Ако побегне само еден дел од нив, олигарсите би можеле да ја зголемат будноста и така би го спречиле бегството на останатите. Од друга страна, пак, истовременото ослободување на нашите другари од затворите по сета земја, би имало огромно психолошко влијание на пролетаријатот. Тоа би ја покажало нашата сила и би влеало доверба во нас.
И сѐ беше така средено што кога ме пуштија од затвор, по шест месеци, требаше да исчезнам и да подготвам сигурно скривалиште за Ернест. Да се изгубиш, само по себе, не беше лесна работа. А само што излегов слобода, веќе почнаа да ме проследуваат шпионите на Железната петица. Беше неопходно тие да ми ја изгубат трагата, а јас да стасам до Калифорнија. Смешно беше како го изведовме сето тоа.
Веќе беше во тек паспортниот систем организиран по примерот на рускиот. Не се осмелував да го минам континентот под својот претходен идентитет. Беше неопходно, ако воопшто сакав повторно да го видам Ернест, сосем да се изгубам, зашто ако ми влезеа во трага по неговото бегство него повторно би го фатиле. Од друга страна, пак, не можев да се преиначам во пролетерка и да патувам. Остануваше да се преиначам во припадничка на олигархијата. Додека крупни олигарси имаше не повеќе од една шака, оние поситните, како на пример, господинот Дикон, луѓе кои чинеа неколку милиони и ги поддржуваа крупните олигарси, ги имаше безброј: сопругите и ќерките на овие, ситните, олигарси беа цела една војска, па беше решено да се преиначам во една нив. По неколку години ова ќе стане неможно, зашто паспортниот систем толку ќе се усоврши што ниту маж, ниту жена, ниту дете, не ќе можат да мрднат никаде во земјата без да бидат заведени и пријавени.
Кога дојде време, на шпионите им се изгубив од трага. Еден час подоцна, Ејвис Еверхард веќе не постоеше. Во тоа време некоја Фелиција ван Вердиган, придружувана од две девојки и кученце, и од уште една војска која се грижеше за кученцето,[92] влезе во салонот на Пулменовиот воз[93] и веќе по неколку минути јуреше кон запад.
Трите девојки кои ме придружуваа беа револуционерки. Двете беа членки на борбените групи, а третата, Грејса Холбрук, стана членка следната година и шест месеци подоцна беше погубена од Железната петица. Тоа беше онаа девојка која се грижеше за кучето. Другата, Берта Стоул, исчезна дванаесет години подоцна, додека Ана Ројлстон е сѐ уште жива и игра сѐ поважна улога во Револуцијата.[94]
Соединетите Држави, до Калифорнија, ги преминавме без некои непријатности и пречки. Кога возот запре на Шеснаесетата улица, во Окленд, слеговме, и таму Фелиција ван Вердиган, заедно со своите две девојки, кученцето, и девојката која се грижеше за кученцето, исчезна засекогаш. Девојките ги одведоа двајца на кои можеше да им се верува, а други другари се погрижија за мене. По еден час, откако слегов од возот се најдов во еден мал рибарски чамец и веќе пловев во водите на заливот Сан Франциско. Ветровите ни ја спречуваа пловидбата и голем дел од ноќта пловевме безцелно. Но набргу ги видов светилките на Алкатраз каде што беше затворен Ернест и ме тешеше мислата дека сум блиску до него. Пред зори, благодарение на веслањето на рибарите, стигнавме до Морнарските Острови. Тука се криевме цел ден, а следната ноќ, носени од плимата и поволниот ветер го минавме за два часа заливот Сан Пабло и впловивме во Петалум.
Тука нѐ пречека еден другар со коњи и без да се задржуваме тргнавме понатаму, а патот ни го осветлуваа ѕвездите. На север се наѕираа Сономските Планини кон кои јававме. Го оставивме десно стариот град Сонома и појдовме низ клисурата што лежеше меѓу пространите сртови на планината. Колскиот пат се претвори во шумски пат, шумскиот пат во козја патека, а козјата патека се стеснуваше и се губеше меѓу планинските пасишта. Јававме право преку Сономските Планини. Тоа беше најсигурниот пат. Никој не нѐ виде кога минувавме.
Мугрите нѐ осамнаа на северниот срт, а в зори се спуштивме низ трнливиот честар во клисурите обраснати во секвои, длабоки и топли од здивот на летото што изминуваше. Тоа беше стар предел што го знаев и го сакав, па набргу јас станав водачот на групата. Скривалиштето беше мое. Јас си го бев избрала. Им ги подослободивме уздите на коњите и минавме преку една планинска ливада. Потоа минавме преку еден низок, покриен со дабови, гребен и се спуштивме во една помала ливада. Потоа повторно се качивме на еден гребен, овојпат јавајќи под мадроните со црвени гранки и под манзанитите со темноцрвени гранки. Додека се качувавме, плеќите ни ги опсипуваа првите сончеви зраци. Јато еребици прелета низ честарот. Голем зајак ни го пресече патот, скокајќи бргу и нечујно како елен. А потоа, еден елен, со разгранети рогови на чиј врат и плеќи паѓаа црвено-златни сончеви зраци, претрча преку гребенот и исчезна.
Ја следевме неговата трага, а потоа, по една кривулеста патека што еленот ја беше презрел, се спуштивме среде отмени секвои што се беа исправиле крај еден вир чија вода се темнееше од планинските минерали. Ми беше позната секоја педа од патот. Некогаш, оваа земја му припаѓаше на еден мој пријател — писател, но и тој стана револуционер само со помалку среќа од мене, зашто тој е веќе мртов, го нема повеќе, а и никој не знае каде загинал. Тогаш кога беше жив сѐ уште, единствено тој ја знаеше тајната на скривалиштето кон кое итав сега. Земјата ја беше купил поради нејзината убавина и беше ги разлутил месните фармери. Имаше обичај да раскажува со големо задоволство како тие, обично, тажно вртеле со главите кога ќе слушнеле за цената на земјата, а потоа велеле: „Но вие од неа не можете да добиете ниту шест проценти.”
Сега тој беше мртов, а земјата не ја наследија неговите деца. Човекот кому сега му припаѓаше беше господинот Виксон, кој ги поседуваше сите источни и северни падини на Сономските Планини, протегајќи се од Спрекеловиот имот до воденицата во Бенетовата долина. Од неа тој направи величествен парк каде што на илјадници јутра благи падини, чистинки и клисури, трчаа елени низ, речиси, неначнатата дивина. Луѓето кои ја поседуваа земјата порано, беа истерани. Дури беше срушена и една државна душевна болница за да се отвори простор за елените.
А како врв на сето, Виксоновата ловечка куќа беше само четвртина милја од моето скривалиште. Ова, наместо да биде опасност, претставуваше само поголема безбедност. Бевме скриени под самиот штит на ситните олигарси. Положбата беше таква, што бевме ослободени од секакво сомнение. Виксоновиот парк беше последното место на светот каде би нѐ побарале мене и Ернест шпионите на Железната петица.
Ги врзавме коњите за секвоите крај вирот. Од еден таен склад што се наоѓаше зад еден шуплив и изгниен трупец, мојот сопатник донесе најразлични работи — вреќа брашно, разни конзервирани јадења, прибор за готвење, ќебиња, цирада, книги и материјал за пишување, еден голем сноп писма, канта со петролеј, петролејска печка, и последното и најважното, голем калем цврсто јаже. Толку многубројни беа сите овие работи што требаше да се појде неколкупати по нив за да се пренесат до скривалиштето.
Но скривалиштето беше многу близу. Го зедов јажето и тргнав да го покажам патот минувајќи низ една чистинка обрасната во винова лоза и грмушки што се протегаа меѓу два шумовити рида. Чистинката наеднаш завршуваше со стрмниот брег на еден поток. Тоа беше поточе што доаѓаше од изворот и што не пресушило ни во најтоплото лето. На сите страни беа високи шумовити ридја, во цели групи, што чиниш беше ги нафрлила некоја небрежна титанска рака. Тоа не беа карпести ридови. Се издигаа со десетици метри, а во нивниот состав имаше црвена вулканска земја, прочуената винородна земја на Сономските Планини. Низ нив поточето си го беше засекло своето длабоко и стрмно корито. Беше жива мака додека се спуштивме до речното корито, а откако се спуштивме, продолживме надолу уште триесетина метри. Така стигнавме до една дупка. По ништо не можеше да се насети дека тука има дупка, ниту пак тоа беше дупка во обичната смисла на зборот. Човек требаше ползејќи да мине низ испреплетеното трње и низ гранките за да се најде на самиот раб на дупката, ѕиркајќи низ зелената завеса. Дупката беше триесетина метри широка и долга, а петнаесетина, длабока. Веројатно поради некаква грешка до која дошло при создавањето на ридовите, а сигурно и со помош на палавата ерозија, дупката, во текот на векови, ја беа издлабиле водените буици. Никаде не се гледаше гола земја. Сета беше обрасната со најразлични растенија, од ситните самовилски коси и златестите папрати до огромните секвои и дагласови смреки. Овие огромни дрвја никнуваа дури и од ѕидовите на дупката. Некои од нив беа навалени под агол од четириесет и пет степени, но повеќето се извиткуваа речиси под прав агол од меките земјени ѕидови.
Тоа беше совршено скривалиште. Никој никогаш не доаѓал таму, па дури ни децата од селото Глен Елен. Да постоеше оваа дупка во коритото на некоја клисура долга една или неколку милји, сигурно сите би знаеле за неа. Но ова не беше клисура. Од изворот до утоката, потокот не беше подолг од петстотини метри. Неговиот извор се наоѓаше во подножјето на една рамна ливада, триста метри над дупката. Стотина метри од дупката, потокот излегуваше во отворено поле, влевајќи се во главната река и течејќи низ пределите што беа брановити и обраснати во трева.
Мојот сопатник го врза едниот крај на јажето околу едно дрво, а со другиот крај ме врза мене и ме спушти долу. За миг се најдов на дното. А потоа брзо ги донесе сите оние работи од тајниот склад и ми ги спушти долу кај мене. Го извлече јажето од дупката, го скри и пред да си замине весело се поздрави со мене.
Пред да продолжам да ви раскажувам, сакам да ви кажам нешто за овој мој другар, Џoн Карлсон, скромна личност на револуцијата, а еден од безбројните нејзини верни борци. Работеше за Виксон, во коњушниците близу ловечката куќа. Всушност, преку Сономските Планини ние јававме на Виксоновите коњи. Џон Карлсон беше веќе дваесет години чувар на нашето скривалиште. И за сето тоа време, сигурна сум, ни на крај памет не му паѓаше мислата да нѐ предаде. Да го предаде она што нему му беше доверено, за него би било нешто незамисливо. Изгледаше флегматично и толку будалесто што човек не можеше а да не се запраша дали револуцијата воопшто нешто му значеше. Па сепак, во неговата мрачна душа гореше тажно, но постојано, љубовта кон слободата. На некој начин навистина беше добро тоа што не беше лекомислен и склон кон мечтаење. Никогаш не губеше глава. Умееше да биде послушен и да ги извршува наредбите, а не беше ниту љубопитен ниту зборлест. Еднаш го прашав како се случило тоа да стане револуционер.
„Во младоста, бев војник”, ми одговори. „Беше тоа во Германија. Таму сите млади луѓе мораат да служат војска. Така и јас. Таму имаше еден војник, исто така млад човек. Татко му беше она што вие го нарекувате агитатор, и лежеше в затвор за велепредавство — како што се вели обично кога некој ја зборува вистината за царот. Младиот човек, неговиот син, многу ми прикажуваше за луѓето, работата и пљачкањата на народот од страна на капиталистите. Ме натера работите да ги гледам од поинаков агол, и така станав социјалист. Раскажуваше многу убаво и вистинито и јас никогаш не го заборавив тоа. Кога дојдов во Соединетите Држави, почнав да се дружам со социјалистите. Станав член на една секција — тоа беше во деновите на Социјал-либералната партија. Подоцна, кога дојде до расцеп, ѝ се придружив на месната Социјалистичка партија. Во тоа време работев во една коњушница за чување и најмување коњи во Сан Франциско. Тоа беше пред земјотресот. Чланарина плаќав дваесет и две години; јас и сега сум член, и понатаму плаќам чланарина, но тоа сега го правам кришум. Секогаш ќе плаќам и ќе ми биде многу мило кога ќе дојде до формирање на кооперативни државни заедници”.
Препуштена сама на себе, почнав да си приготвувам појадок и да си го средувам домот. Честопати, во раните утрински часови или навечер, откако ќе се стемнеше, Карлсон ќе дојдеше во скривалиштето и работеше по неколку часови. Во почетокот, мојот дом беше цирадата. Подоцна беше подигнат мал шатор. А уште подоцна, кога бевме сигурни дека местото беше сосем безбедно, изградивме куќичка. Куќичката беше сосема скриена од секој случаен поглед што би можело да продре долу, од работ на дупката. Бујната вегетација на местото образуваше и природно скривалиште. Инаку куќичката беше изградена на еден од вертикалните ѕидови; а во самиот ѕид, ископавме две сопчиња, потпрени на цврсти греди, без влага и со добро проветрување. О, верувајте ми, ни беше многу удобно. Подоцна кога со нас се криеше Биденбах, германски терорист, тој постави еден вид аспиратор за чадот и така, во зимските ноќи, можевме да седиме крај огнот што весело потпукнуваше.
Тука морам да ви кажам нешто и за тој благороден и добродушен терорист кој беше сфатен погрешно како никој друг борец во револуцијата. Другарот Биденбах не го предаде Делото. Ниту пак беше погубен од страна на своите другари, како што тоа обично се претпоставуваше. Оваа лажна вест ја протурија бедните созданија на олигархијата. Другарот Биденбах беше расеан, заборавен. Него го уби еден од нашите стражари на пештерското скривалиште во Кармел, зашто ја беше заборавил јавката. Тоа беше тешка грешка. И тоа дека тој ја предал својата борбена група исто така беше совршена лага. Никој никогаш за Делото не работел почесно и поверно од него.[95]
Скривалиштето што го избрав јас деветнаесет години беше населено речиси постојано, и за сето време, со еден исклучок, не беше го открил никој надворешен. А беше само четвртина милја оддалечено од Виксоновата ловечка куќа и одвај милја од селото Глен Елен. Секогаш можев да го чујам пристигнувањето и заминувањето на утринските и на вечерните возови и, обично часовникот си го курдисував според сирената на туланата.[96]
Забелешки
[92] Оваа смешна слика јасно го илустрира безмилосното однесување на газдите. Додека луѓето умираа од глад, кучињата што се чуваа по скутовите, имаа дури и слугинки. Ејвис Еверхард приреди сериозна маскарада. Во прашање беше живот или смрт и Делото; затоа и сликава мора да се прими како вистинита. Таа е страшен коментар на ова време.
[93] Пулман — назив на луксузните железнички вагони од тоа време, така наречени според нивниот пронаоѓач.
[94] И покрај постојаните и речиси неверојатни опасности, Ана Ројлстон доживеа длабока старост од 91 година. Како што Пококови успеваа да ги избегнат егзекуторите на борбените групи, така таа успеваше да ги избегне егзекyторите на Железната петица. Едноставно, живееше волшебно; успеваше среде сите тие опасности и напори. И таа самата беше егзекутор на борбените групи и, позната како Црвена Девица, стана една од истакнатите фигури на револуцијата. Како старица од шеесет и девет години, таа го уби Халклиф Крвавиот среде неговата вооружена придружба и успеа да побегне неповредена. На крајот, умре мирно од длабока старост во тајното скривалиште на револуционерите во Озаршките Планини.
[95] Иако го пребаравме сиот материјал од она време што се зачувал до денес, не можевме да најдеме ништо за Биденбах кој се споменува тука. Тој никаде не се споменува освен во Еверхардовиот ракопис.
[96] Ако љубопитниот патник посака да сврти јужно од Глен Елен, ќе се најде на булеварот изграден на местото на стариот селски пат од пред седум векови. Четвртина милја од Глен Елен, откако ќе се мине и вториот мост, на десната страна се гледа суводол што како лузна минува преку брановидната земја кон пошумените брегови. Суводолот е место каде во времето на приватната сопственост на земјата, минувал пат преку имотот на некој Шовет, француски пионер од Калифорнија кој дошол од својата татковина во легендарното време на копачите на злато. Пошумените брегови се истите оние брегови што ги споменува Ејвис Еверхард.
Големиот земјотрес од 2368 година ја беше срушил едната страна од овие брегови и сета земја беше се струполила во онаа дупка во која Еверхардови го направија своето скривалиште. Откако беше пронајден ракописот, се извршија ископувања и се појави на видело куќата, двете пештерски одаи и сета покуќнина насобрана во текот на долги години живеење во неа. Најдени се многу вредни остатоци, меѓу кои треба да се спомене, и оној изум на Биденбах — аспиратор за чад, што се споменува во ракописов. Оние што се интересираат за такви работи треба да ја прочитаат брошурата на Арнолд Бентам што наскоро ќе биде објавена.
Една милја одење северозападно од пошумените брегови, се стигнува до местото каде се наоѓа колибата Вејк Робин, на устието на Дивата Река и Сономските Потоци. Може да кажеме, патем, дека Дивата Река порано се викаше Греамовиот Поток, а така и беше одбележев на старите локални карти. Но остана ова, второто, име. Тука, во колибата Вејк Робин, живееше покасно Ејвис Еверхард, за кусо време, кога, преиначена во агент-провокатор на Железната петица, можеше непречено да ја игра својата улога меѓу луѓето и настаните.
Официјалната дозвола Ана Ројлстон да живее во Вејк Робин е сѐ уште зачувана, потпишана, ниту повеќе ниту помалку од Виксон, еден од ситните олигарси што се споменува во ракописот.