List Engelsa do Marksa

Napisany: ok. 23 października 1846
Źródło:K. Marks i F. Engels, Listy wybrane
Publisher: Książka i Wiedza, Warszawa 1951
Wersja elektroniczna: Polska Sekcja MIA - lipiec 2003

Paryż, [ok. 23 października 1846].

Kochany M.!

Rzecz przeciw Kriegemu otrzymałem. Jest całkiem dobra. Wprawdzie Kriege — wobec tego, że sam to podpisałeś — zapisze nieprzychylny ton pierwszego dokumentu1 na mój osobisty rachunek, natomiast przed drugim się ukorzy, ale jest mi ta obojętne. Z osobistej urazy może mnie przed swymi amerykańskimi majsterkami odmalować jak najbardziej czarno, jeżeli mu to sprawia przyjemność.

Z listu do Komitetu dowiesz się, jak wziąłem tu górę wśród majsterków. Nie oszczędzałem ich, do diabła, zaatakowałem najgorsze ich przesądy, nawet ich samych jako nie-proletariuszy. Swoją drogą, Grun ładnie lał wodę na mój młyn...

... Sądzę, że dam sobie radę z tutejszymi majsterkami. Co prawda są oni okropnie ciemni i na skutek swej pozycji życiowej zupełnie nie przygotowani, konkurencji między nimi nie ma, płaca utrzymuje się ciągle na jednym i tym samym poziomie, powodem walki z majstrem nie jest płaca, tylko ,,pycha czeladnicza" itd. Na krawców wywierają teraz rewolucjonizujący wpływ sklepy z gotową konfekcją. Gdybyż to tylko nie było takie nędzne rzemiosło.

Grun narobił paskudnych szkód. Wszystko, co określone, przemienił on u tych chłopów w czyste mrzonki, ogólnoludzkie dążenia itd. Pod pozorem ataku na weitlingowski i wszelki inny doktrynerski komunizm, napchał im głowy mglistymi, beletrystycznymi i drobnomieszczańskimi frazesami, a wszystko inne przedstawiał jako doktrynerstwo. Nawet stolarze, którzy nigdy nie byli weitlingowcami — z wyjątkiem może kilku — czują zabobonny, upiorny strach przed ,,komunizmem kotła"2 i przystają raczej — tak było przynajmniej przed przeforsowaniem uchwały — na największe bzdury, na plany pokojowego uszczęśliwiania itd. niż na ten ,,komunizm kotła". Panuje tu bezgraniczny zamęt. — Do Harneya wysłałem w tych dniach list z łagodnym atakiem na pokojowość Fraternal Democrats3. poza tym napisałem mu, żeby utrzymywał z Wami korespondencję.

Twój E.

Przypisy

1 Mowa tu o napisanym przez Marksa i Engelsa ,,Manifeście przeciw Kriegemu". W manifeście tym, który Brukselski Komitet Korespondencyjny rozesłał wszystkim komunistycznym komitetom korespondencyjnym, zdemaskowany został charakter poglądów Kriegego, przedstawiciela ,,prawdziwego socjalizmu", redaktora nowojorskiej gazety ,,Volkstribun". Kriege usiłował zastąpić walkę klasową proletariatu sentymentalnymi kazaniami o miłości, sprawiedliwości itd. — Red.

2 W oryg. — ,,Loffelkommunismus". — Red. przekł. polsk.

3 Fraternal Democrats — Braterscy Demokraci — organizacja, która istniała w Londynie w latach 1845—53; do organizacji tej należeli przedstawiciele radykalnego skrzydła czartystów oraz rewolucyjni emigranci z krajów europejskich. — Red.

[Powrót na stronę główną] [Powrót do spisu prac Marksa i Engelsa]