Zelfbeheer
(Frans: autogestion; niet verwarren met medebeheer = Fr. cogestion)Is een systeem waarbij de arbeiders zelf de bedrijven volledig beheren. Dit komt uiteraard enkel in socialistische regimes voor (—> arbeiderscontrole).
In een systeem van zelfbeheer stellen de arbeiders zelf de investeringen, de productienormen, het werktempo, de arbeidsorganisatie en -voorwaarden vast (veiligheid, gezondheid, lonen, verlofregeling, enz.). Ze verkiezen de directie en hun afgevaardigden die controle moeten uitoefenen op de leiding (die afzetbaar is!).
Het zelfbeheer kan op verschillende niveaus gebeuren: op het niveau van het bedrijf of van de industriesector, van de gemeente, streek of land. De zelfbeheerde delen zijn vanzelfsprekend onderling verbonden voor de opstelling en uitvoering van het plan.
De belangrijkste historische experimenten vinden wij in Spanje en ex-Joegoslavië. Vóór de burgeroorlog voerden de anarchistische organisaties in Spanje het zelfbeheer in de door hen gecontroleerde streken in (vanzelfsprekend volledig vernietigd door het Franco-regime). In ex-Joegoslavië ontwikkelde zich dit systeem. Nochtans twee belangrijke opmerkingen. De bedrijven staan onder controle der arbeiders, de staat echter niet (m.a.w. er is een tegenstelling tussen de democratische tendens van het zelfbeheer en de planbureaucratie). Daarnaast stellen wij vast dat de zelfbeheerde bedrijven te vrij zijn (vb. concurreren onderling; weigeren rationalisaties door te voeren: drijven, zonder staatscontrole, handel met niet-socialistische landen).
Het zelfbeheer in een sterk geïndustrialiseerde staat vereist:
- een goed werkend systeem met delegaties (permanent afzetbare afgevaardigden): zij zijn de spreekbuis der bevolking (—> democratie);
- een nauwe samenwerking tussen het centrale planbureau en de kleinere economische gehelen.Het Plan moet zoveel mogelijk gepopulariseerd en door uitgebreide delegaties bediscussieerd worden. De keuzen moeten duidelijk gesteld worden, met al hun economische, sociale, politieke en culturele gevolgen.
MWBEL