Concentratie
(lett. : samentrekking)= het samenbrengen van de productie in één streek, één bedrijf of onder één bestuur. Wij onderscheiden de
HORIZONTALE CONCENTRATIE = bedrijven van dezelfde aard samensmelten (vb. verschillende gieterijen);
VERTICALE CONCENTRATIE = bedrijven met verwante activiteiten samensmelten (vb. gieterijen, walserijen, verwerkende industrieën).De concentraties zijn hoofdzakelijk na de industriële revolutie (einde 19e eeuw) begonnen en gaan steeds verder. De oorzaken ervan zijn:
- de concurrentiestrijd: deze verplicht de kapitalisten zo goedkoop mogelijk te fabriceren, nl. door massaproductie in enkele bedrijven (leidt tot uitschakeling van handenarbeid, van kleine en middelgrote ondernemingen);
- de technische vernieuwing van de uitrusting vereist enorme kapitaalsbeleggingen: deze worden in enkele productie-eenheden geconcentreerd (= gevolg van de concurrentiestrijd).Gevolgen van de concentratie:
- de werkgevers worden sterker door hun enorme kapitaalscontrole; tegenover de arbeiders worden zij naamloos; zij zien hun ondernemingen als een financiële en technische opgave en trachten alle problemen in die zin op te lossen;
- samenballing van arbeiders in vaak ellendige woongelegenheden: de arbeiders worden slechts als productiefactoren behandeld, niet als mensen (de ondernemer doet pogingen om dit tegen te gaan met sociale diensten, public relations);
- een nieuwsoortig syndicalisme: de samenballing van vele arbeiders in één reuzenbedrijf verhoogt de syndicale geest en druk (het klassenbewustzijn wordt verhoogd door de dagelijkse confrontatie tussen bezittende en arbeidende klasse).(-> economische democratie – monopolie)
CONCENTRATIEVORMEN
De concentratie van economische macht kan verschillende vormen aannemen. Enkele ervan worden trouwens niet openlijk bekendgemaakt!INDUSTRIëLE OF FINANCIëLE GROEP = een geheel van ondernemingen of financiële instellingen waartussen personele banden bestaan (vb. deze ondernemingen hebben enkele gemeenschappelijke beheerders of behoren aan leden van een zelfde familie) of allerlei akkoorden getroffen worden (vb. gemeenschappelijke oprichting van nieuwe ondernemingen).
KARTEL = gebaseerd op een afspraak tussen verschillende bedrijven, die juridisch en financieel zelfstandig blijven maar voor een bepaalde tijd samenwerken. Zij treden op alsof zij slechts één producent-verkoper waren. Het doel van deze samenwerking is de verzachting van de concurrentiestrijd. De afspraken hebben o.a. betrekking op de prijzenpolitiek, de productie en de verdeling der afzetgebieden.
TRUST (Engels to trust = vertrouwen) = groepering van ondernemingen die de samensmelting (fusie) ervan of een gemeenschappelijk bestuur veronderstelt. Hierdoor wordt een duidelijke controle op de productie uitgeoefend.
HOLDING (Engels to hold = aandelen bezitten; Duits: Konzern) = een maatschappij die slechts aandelen van andere ondernemingen bezit (= “participaties nemen”) en daarmee financiële operaties uitvoert (= de industriële en handelsactiviteiten van die firma leidt en controleert). Het hoofddoel van een holding is met een minimumkapitaal zoveel mogelijk ondernemingen controleren.
CONSORTIUM = samenwerking van een aantal (meestal: financiële) ondernemingen voor een bepaald doel, nl. de verwezenlijking van een belangrijke financiële of handelsoperatie.
MWBEL