Џозеф Бол

Дали Мао навистина уби милиони во Големиот скок напред?

Извор: Monthly Review, Sep. 21, 2006;
Превод: Томислав Захов (англиски)
Техничка обработка: Томислав Захов
Онлајн верзија: ноември 2023

Во текот на последните 25 години, угледот на Мао Це Тунг беше сериозно нарушен од екстремните проценки за бројот на смртни случаи за кои тој наводно бил одговорен. За време на неговиот живот, Мао Це Тунг беше многу почитуван поради начинот на кој неговите социјалистички политики ја подобрија благосостојбата на кинескиот народ, намалувајќи го нивото на сиромаштија и глад во Кина и обезбедувајќи бесплатна здравствена заштита и образование. Теориите на Мао, исто така, им дадоа голема инспирација на оние што се борат против империјализмот ширум светот. Веројатно токму овој фактор објаснува многу за непријателството кон него од десницата. Ова е тенденција која веројатно ќе стане поакутна со очигледниот раст на силата на маоистичките движења во Индија и Непал во последниве години, како и со континуираното влијание на маоистичките движења во другите делови на светот.

Повеќето обиди да се наруши репутацијата на Мао се фокусирани на Големиот скок напред кој започна во 1958 година. Токму со овој период првенствено се занимава оваа статија. Селаните веќе почнале да ја обработуваат земјата задружно во 1950-тите. За време на Големиот скок напред, тие се приклучија на големите комуни составени од илјадници или десетици илјади луѓе. Беа изградени големи системи за наводнување за да се подобри земјоделската продуктивност. Планот на Мао беше масовно да го зголеми и земјоделското и индустриското производство. Се тврди дека овие политики доведоа до глад во годините 1959-61 (иако некои веруваат дека општата глад започнала во 1958 година). За општата глад се наведуваат различни причини. На пример, прекумерна набавка на жито од страна на државата или трошење храна поради бесплатна дистрибуција во комуналните кујни. Исто така, се тврди дека селаните го занемариле земјоделството за да работат на системите за наводнување или во познатите „дворни челични печки“ (челични печки од мали размери изградени во руралните области).

Мао признал дека во овој период се појавиле проблеми. Сепак, тој ги обвинил лошите временски услови и природните катастрофи за поголемиот дел од овие тешкотии. Тој признал дека имало и грешки во политиката, за кои тој ја презел одговорноста.

Официјални кинески извори, објавени по смртта на Мао, сугерираат дека 16,5 милиони луѓе умреле во Големиот скок напред. Овие бројки беа објавени за време на идеолошката кампања на владата на Денг Сјаопинг против наследството на Големиот скок напред и Културната револуција. Сепак, се чини дека не постои начин за независно утврдување на овие бројки поради големата мистерија за тоа како овие бројки биле собрани и зачувани дваесет години пред да бидат објавени за пошироката јавност. Американските истражувачи успеаја да ја зголемат оваа бројка на околу 30 милиони со комбинирање на кинеските докази со нивните екстраполации од пописите во Кина во 1953 и 1964 година. Неодамна, Јун Чан и Џон Холидеј во нивната книга Mao: the Unknown Story објавија дека 70 милиони биле убиени од Мао, вклучувајќи 38 милиони во Големиот скок напред.

Западните автори на оваа тема зазедоа сосема непропорционален поглед на периодот, маѓепсани, какви што се, од огромните бројки за бројот на жртви од сомнителни извори. Тие се концентрираат само на политички ексцеси и веројатно е дека нивните ставови за штетата што тие ја направија се многу претерани. Имаше неуспех да се разбере како некои од политиките развиени во Големиот скок напред всушност беа од корист за кинескиот народ, откако завршило првичното потфрлување.

Државните агенции на САД им пружаа помош на оние со негативен став кон маоизмот (и воопшто кон комунизмот) во текот на повоениот период. На пример, ветеранот историчар на маоизмот Родерик МекФаркухар го уредуваше The China Quarterly во 1960-тите. Ова британско списание објави тврдења за масивни смртни случаи од глад кои оттогаш се цитираат. Подоцна се покажа дека ова списание добивало пари од фронтовска организација на ЦИА, како што призна самиот МекФаркухар во писмо до The London Review of Books . (Родерик МекФаркухар изјави дека не знаел дека парите доаѓаат од ЦИА додека го уредувал The China Quarterly .)

Оние кои дадоа квалитативни докази, како што се извештаите на очевидците наведени од Џаспер Бекер во неговиот познат извештај за периодот Hungry Ghosts, не обезбедија доволно придружни докази за да се потврдат овие извештаи. Важните документарни докази цитирани од Чан и Холидеј во врска со Големиот скок напред се претставени на логички погрешен начин.

Доказите од режимот на Денг Сјаопинг дека милиони умреле за време на Големиот скок напред не се сигурни. Доказите од селаните се во спротивност со тврдењето дека Мао е главeн виновник за смртните случаи што се случиле за време на периодот на Големиот скок напред.

Американските демографичари се обидоа да користат докази за стапката на смртност и други демографски докази од официјални кинески извори за да ја докажат хипотезата дека имало „масовен број на жртви“ во Големиот скок напред (т.е. хипотеза дека „најголемата глад на сите времиња“ или „ едно од најголемите гладувања на сите времиња“ се случи за време на Големиот скок напред). Сепак, недоследностите во доказите и генералните сомнежи за изворот на нивните докази ја поткопуваат оваа хипотеза за „голем број на жртви“.

Поверојатната вистина за Големиот скок напред

Идејата дека „Мао е одговорен за геноцидот“ беше искористена како лост за да се урне сè што кинескиот народ постигна за време на владеењето на Мао. Сепак, дури и некој како демографичарката Џудит Банистер, еден од најистакнатите застапници на хипотезата за „голем број на жртви“ мора да ги признае успесите од ерата на Мао. Таа пишува како во 1973-1975 година очекуваниот животен век во Кина бил поголем отколку во Африка, Блискиот Исток, Јужна Азија и многу земји во Латинска Америка.[1] Во 1981 година таа со уште еден автор напишала статија каде што ја опишала Народна Република Кина како „супер-постигнувач“ во однос на намалувањето на смртноста, при што очекуваниот животен век се зголемува за приближно 1,5 година по календарска година од почетокот на комунистичкото владеење во 1949 година.[2] Очекуваниот животен век се зголемил од 35 во 1949 година на 65 во 1970-тите кога владеењето на Мао завршило.[3]

Ако читате многу современи коментатори на Маова Кина[4], ќе добиете впечаток дека земјоделските и индустриските политики на Мао доведоа до апсолутна економска катастрофа. Уште повоздржани коментатори, како што е економистот Питер Нолан[5], тврдат дека животниот стандард не се зголемил во Кина, за време на постреволуционерниот период, додека Денг Сјаопинг не ја презеде власта. Се разбира, зголемувањето на животниот стандард не е единствената причина за зголемувањето на очекуваниот животен век. Сепак, апсурдно е да се тврди дека очекуваниот животен век можел толку многу да се зголеми за време на ерата на Мао без зголемување на животниот стандард.

На пример, многумина кои ги проучувале бројките објавени од Денг Сјаопинг по смртта на Мао тврдат дека производството на жито по глава на жител воопшто не се зголемило во периодот на Мао.[6] Но, како е можно да се усогласат таквите статистики со бројките за очекуваниот животен век што ги цитираат истите автори? Покрај тоа, овие бројки се контрадикторни со другите бројки. Гуо Шутјан, поранешен директор за политика и право во кинеското Министерство за земјоделство, во ерата по Мао, дава многу поинаков поглед на севкупните земјоделски перформанси на Кина во периодот пред „реформите“ на Денг. Според него, точно е дека земјоделското производство се намалило за пет години помеѓу 1949-1978 година поради „природни несреќи и грешки во политиките“. Меѓутоа, тој наведува дека во текот на 1949-1978 година приносот по хектар на земјиштето засеано со прехранбени култури се зголемило за 145,9%, а вкупното производство на храна пораснало за 169,6%. Во овој период населението на Кина пораснало за 77,7%. Според овие бројки, кинеското производство на храна по глава на жител пораснало од 204 килограми на 328 килограми во овој период.[7]

Дури и според бројките објавени од режимот на Денг Сјаопинг, индустриското производство се зголемувало за 11,2% годишно од 1952-1976 година (за 10% годишно за време на наводната катастрофа на Културната револуција). Во 1952 година индустријата била 36% од бруто вредноста на националното производство во Кина. До 1975 година, индустријата била 72%, а земјоделството било 28%. Сосема е очигледно дека наводно катастрофалните социјалистички економски политики на Мао го отворија патот за брзиот (но неeгалитарен и неурамнотежен) економски развој на пост-Маовата ера.[8]

Има добар аргумент што сугерира дека политиките на Големиот скок напред всушност направија многу за да го одржат севкупниот економски раст на Кина, по почетниот период на потфрлување. На крајот на 1950-тите, беше јасно дека Кина ќе мора да се развива користејќи ги сопствените ресурси и без да може да користи голема количина на машини и технолошко знаење увезени од Советскиот Сојуз.

Во доцните 1950-ти, Кина и СССР се разединија. Делумно, ова беше идеолошки раскол што се случи по смртта на Сталин. Имаше многу разлики помеѓу Сталин и Мао. Меѓу другото, Мао верувал дека Сталин не им верува на селаните и дека премногу го нагласува развојот на тешката индустрија. Сепак, Мао веруваше дека Хрушчов ја користи својата осуда на сталинизмот како покритие за прогресивното поткопување на социјалистичката идеологија и практика во СССР.

Исто така, поделеноста се должи на тенденцијата на Хрушчовиот обид да ги наметне сопствените начини на работење на Советскиот Сојуз врз своите сојузници. Хрушчов не дејствуваше во духот на социјалистичкиот интернационализам, туку во духот на третирање на економски помалку развиените нации како држави-клиенти. За земја како Кина, која толку жестоко се бореше за својата слобода од странска доминација, таков однос никогаш не можеше да биде прифатлив. Мао не можеше да го продаде ваквиот однос на својот народ, дури и да сакаше.

Во 1960 година конфликтот меѓу двете нации кулминираше. Советите даваа голема помош за кинеската програма на индустријализација. Во 1960 година, сите советски технички советници ја напуштија земјата. Тие ги понесоа со себе нацртите на различните индустриски погони што планираа да ги градат.

Мао јасно стави до знаење дека од самиот почеток, политиките на Големиот скок напред беа наменети за Кина да развие понезависна економска политика. Алтернативата на Кина за потпирање на СССР беше програма за развој на земјоделството заедно со развојот на индустријата. Притоа, Мао сакаше да ги искористи ресурсите што Кина можеше да ги собере во изобилство – труд и народен ентузијазам. Користењето на овие ресурси би го надополнило отсуството на капитал и напредна технологија.

Иако имаше проблеми и пресврти во Големиот скок напред, фер е да се каже дека тој имаше многу важна улога во тековниот развој на земјоделството. Мерките, како што се зачувување на водата и наводнување, овозможија постојано зголемување на земјоделското производство, откако завршил периодот на лоши жетви. Тие им помогнаа на селата да се справат со проблемот со сушата. Беше развиена и заштита од поплави. Терасирањето помогна постепено да се зголеми количината на обработена површина.[9]

Индустрискиот развој се одвиваше под слоганот „Чекорење на две нозе“. Ова значеше развој на рурална индустрија од мали и средни размери заедно со развојот на тешката индустрија. Покрај челични печки, во селата беа отворени и многу други работилници и фабрики. Идејата беше руралната индустрија да ги задоволи потребите на локалното население. Руралните работилници ги поддржаа напорите на комуните за модернизирање на методите на земјоделска работа. Руралните работилници беа многу ефикасни во обезбедувањето на комуните со ѓубриво, алати, друга земјоделска опрема и цемент (потребни за системите за зачувување на водата).[10]

Во споредба со крутиот, централизиран економски систем кој имаше тенденција да преовладува во Советскиот Сојуз, Големиот скок напред беше врвен чин на странично размислување. Нормално, цементот и вештачкото ѓубриво, на пример, би се произведувале во големи фабрики во урбани средини подалеку од руралните области на кои им биле потребни. Во сиромашна земја би имало проблем да се добие капитал и машини потребни за производство на индустриски производи како овие, користејќи најсовремена техника. Тогаш ќе биде потребна инфраструктура што ќе ги поврзува градовите заради транспорт на таквите производи откако ќе бидат направени. Ова само по себе би вклучувало огромни трошоци. Како резултат на проблеми како овие, развојот во многу посиромашни земји е или многу бавен или воопшто не се случува.

Руралната индустрија основана за време на Големиот скок напред користеше трудово-интензивни методи наместо капитално-интензивни методи. Бидејќи ги служеа локалните потреби, тие не беа зависни од развојот на скапа национална инфраструктура од патна и железничка мрежа за транспорт на готовиот производ.

Всушност, наводно екстремните, хаотични политики на Големиот скок напред доста добро се склопија, по проблемите од првите неколку години. Локалното производство на цемент овозможи да се изградат системи за зачувување на водата. Поголемото наводнување овозможи да се распространува повеќе ѓубриво. Ова ѓубриво, пак, беше обезбедено од локалните фабрики. Поголемата земјоделска продуктивност би ослободила повеќе земјоделска работна сила за индустрискиот производствен сектор, олеснувајќи го севкупниот развој на земјата.[11] Овој пристап често се наведува како пример за економската неписменост на Мао (што е со поделбата на трудот и придобивките од регионалната специјализација итн.). Сепак, пристапот беше правилен за Кина како што покажуваат позитивните ефекти од политиките на Мао во однос на човековата благосостојба и економскиот развој.

Земјоделството и малата рурална индустрија не беа единствениот сектор што растеше за време на социјалистичкиот период на Кина. Тешката индустрија и во овој период забележа голем раст. Резултатите како што е воспоставувањето на нафтеното поле Тачинг за време на Големиот скок напред дадоа голем поттик за развојот на тешката индустрија. Во Кина беше развиено масивно нафтено поле.[12] Ова беше развиено по 1960 година користејќи домородни техники, наместо советски или западни техники. (Конкретно, работниците користеа притисок одоздола за да помогнат во извлекувањето на нафтата. Тие не се потпираа на изградба на мноштво кранови, како што е вообичаената практика во нафтените полиња).

Аргументите за производствените бројки го побиваат фактот дека Големиот скок напред беше барем исто толку за промена на начинот на размислување на кинескиот народ како и за индустриското производство. Таканаречените „дворни челични печки“, каде што селаните се обидуваа да произведуваат челик во малите рурални леарници, станаа озлогласени поради нискиот квалитет на челикот што го произведуваа. Но, тие беа исто толку за обука на селаните за начините на индустриско производство колку што беа за производство на челик за кинеската индустрија. Вреди да се запамети дека „скоковите“ за кои најмногу зборуваше Мао не беа скокови во количините на стоки што се произведуваа, туку скокови во свеста и разбирањето на луѓето. Направени се грешки и многумина сигурно биле деморализирани кога сфатиле дека некои од резултатите од Скокот биле разочарувачки. Но, успехот на кинеската економија во годините што следеа покажува дека не се игнорирани сите негови лекции.

Големиот скок напред и квалитативните докази

Се разбира, да се наведат такви поенти значи да се оди против мејнстрим западниот став дека Големиот скок напред беше катастрофа од светски историски размери. Но, која е основата за овој став? Еден начин на кој оние кои веруваат во тезата за „голем број на жртви“ би можеле да го докажат своето тврдење е да најдат веродостојни квалитативни докази како што се очевидци или документарни докази. Сепак, квалитативните докази што постојат не се убедливи.

Истражувачот на кинеска историја Карл Рискин верува дека се случило многу сериозна глад, но вели: „Генерално, се чини дека индикациите за глад и тешкотии не се приближуваа до видовите на квалитативни докази за масовна глад што ги придружуваа другите гладувања со слични (ако не и еднакви) размери, вклучително и претходните гладувања во Кина.“ Тој посочува дека голем дел од современите докази презентирани на Запад имаа тенденција да бидат игнорирани во тоа време бидејќи произлегуваа од десничарски извори и едвај беа убедливи. Тој размислува дали репресивните политики на кинеската влада ги спречиле информациите за избивањето на општата глад, но наведува: „дали тоа е доволно објаснување се сомневам. Овде останува нешто како мистерија.“[13]

Има автори како Родерик МекФаркухар, Џаспер Бекер и Јун Чан кои самоуверено тврдат дека доказите што ги виделе ја докажуваат тезата за масовна глад. Вистина е дека нивните главни трудови за овие прашања[14] цитираат извори за овие докази. Меѓутоа, тие не објаснуваат доволно во овие книги зошто веруваат дека овие извори се автентични.

Оттука, останува отворено прашањето зошто извештаите презентирани од овие автори треба да се третираат како сигурен факт на Запад. Во својата позната книга за Кина од 1965 година, A Curtain of Ignorance, Феликс Грин вели дека патувал низ областите на Кина во 1960 година каде што контролираната дистрибуција на храна била многу ригидна, но тој не видел масовна глад. Тој наведува и други очевидци кои го кажуваат истото. Веројатно, всушност, во некои области се случила глад. Сепак, сведоштвата на Грин покажуваат дека тоа не било феномен на национално ниво во апокалиптичен размер како што е сугерирано од Џаспер Бекер и други. Масовната глад не се појавуваше во областите низ кои тој патуваше, иако глад можеби се случуваше на друго место. Зошто толку лесно се верува во извештаите на луѓе како Бекер кога извештајот на Феликс Грин и другите што тој ги наведува е игнориран? Се разбира, симпатиите на Грин за режимот на Мао може да се поврзе со ова и може да се сугерира дека тој ја искривил вистината од политички причини. Но, Бекер, МекФаркухар и Јун Чан исто така имаат свои перспективи за ова прашање. Може ли некој сериозно да се посомнева дека овие автори не се прилично цврсти антикомунисти?

Пред да се реши прашањето за утврдување на изворите, треба да се постави контекстот за дискусија на овие прашања. Комунизмот е движење кое генерира огромна маса на опозиција. Западните земји водеа интензивна пропагандна војна против комунизмот. На власт, комунистичките влади експроприраа голем број луѓе од нивниот капитал и земја. На целата сопственичка и бизнис класа `и беше одземена општествената моќ и статус низ поголемиот дел од Азија и Европа. Сосема очекувано, ова предизвика многу горчина. Голем број на добро образовани луѓе кои се родени во овие земји имаа и сè уште имаат мотив да го дискредитираат комунизмот. Не е „параноја“ да се сомневаме дека оние што пишуваат за комунистичката ера се трудат напорно да осигураат дека нивните извори известуваат за факти и не даваат сведоштва што се искривени или искривени од антикомунистичка субјективност.

Дополнително, владата на САД имаше интерес да шири негативна пропаганда за кинескиот комунизам и комунизмот воопшто. Премногу често дискусијата за ова се отфрла како „теории на заговор“, а доказите за тоа што навистина се случило не се дискутираат многу широко.

Сепак, тајните обиди на САД да го дискредитираат комунизмот се факт. Американските разузнавачки агенции често бараа врска со оние кои објавуваа дела за комунистичките режими. Не смее да се верува дека тие луѓе со кои ја бараа оваа врска се едноставно хакери платени за да се разгори евтин сензационализам. Далеку од тоа. На пример, The China Quarterly објави многу статии во 1960-тите кои сè уште често се цитираат како доказ за условите за живот во Кина и успехот или неуспехот на владините политики во таа земја. Во 1962 година списанието објави статија од Џозеф Алсоп во која се тврди дека Мао се обидувал да избрише третина од своето население преку глад за да ги олесни неговите економски планови![15] Оваа статија е цитирана, со сета сериозност, за да обезбеди современи докази за хипотезата за „голем број на жртви“ во многу идни дела на оваа тема (на пример во статијата „Famine in China“ што се дискутира подолу).

Уредникот на The China Quarterly беше Родерик МекФаркухар, кој напиша многу важни дела за кинеската комунистичка влада. МекФаркухар го уредуваше том 14 од Cambridge History of China кој го покрива периодот 1949-1965 година. Тој ја напишал The Origins of the Cultural Revolution, која вклучува том за настаните од 1956 и 1957 година, како и том за Големиот скок напред, кој ја поставува тезата за „голем број на жртви“. Тој, исто така, ги уредуваше Mao’s Secret Speeches. На страниците на The China Quarterly испечатена е изјава дека се објавени од Information Bulletin Ltd во име на Конгресот за културна слобода (CCF). На 13 мај 1967 година, CCF издаде соопштение за печатот во кое признава дека бил финансиран од ЦИА, по разоткривањето во списанието Ramparts.[16]

Кога го прашав МекФаркухар, тој изјави дека:

„Кога ме замолија да бидам основач уредник на CQ [The China Quarterly], ми беше објаснето дека мисијата на CCF е да ги охрабри западните интелектуалци да формираат заедница која ќе биде посветена на слободна размена на идеи. Целта беше да се обезбеди некаква организациска опозиција против советските напори да се привлечат западни интелектуалци во различни фронтовски организации... Сè што ми беше кажано за финансирањето беше дека CCF беше поддржан од широк спектар на фондации, вклучувајќи го особено Форд, а фактот дека, од нив, Фондацијата Фарфилд беше фронтовска организација на ЦИА не ми беше откриен.“

Во изданието на The London Review of Books од 26 јануари 2006 година, МекФаркухар пишува за „инаугуративните изданија на China Quarterly од 1960 година, чиј уредник тогаш бев јас“.

Тој, исто така, пишува дека „тајните пари од ЦИА (од Фондацијата Фарфилд преку Конгресот за културна слобода, основач на CQ, Encounter и многу други списанија) обезбедија дел од финансирањето за CQ – нешто што не го знаев до јавните разоткривања од доцните 1960-ти.“

Изданието ги надминува оние, како МекФаркухар, кој работеше за периодични списанија поврзани со CCF. Исто така, се тврди дека други списанија добивале финансирање што потекнувало од ЦИА генерално. На пример, Виктор Марчети, поранешен специјален асистент во Канцеларијата на директорот на ЦИА, напиша дека ЦИА ја основала Азиската фондација и ја субвенционирала во износ од 8 милиони долари годишно за поддршка на работата на „антикомунистичките академици во различни азиски земји, да се шири низ Азија негативна визија за Кина, Северен Виетнам и Северна Кореја.“[17]

Се разбира, списанието не е црно-бело. На пример, МекФаркухар, исто така, наведува дека дозволил широк спектар на ставови од различни страни на политичкиот спектар да бидат објавувани во неговото списание. Тој тврди дека статијата на Алсоп ќе била објавена на друго место, дури и ако тој ја отфрлил и дека навистина објавил одговори на неа кои биле негативни кон тезата на Алсоп.

Ова може да е вистина. Како и да е, оние како МекФаркухар објавуваа такви работи на кои ЦИА може да се мисли дека генерално гледа позитивно. (Инаку зошто ЦИА би издвоила пари за тоа?) Клучната поента е што овие луѓе имаа извор на западно државно финансирање нешто што им недостигаше на другите со различно гледиште.

Во последните неколку години, новата генерација автори објавија наводни сведоштва на очевидци и документарни докази за хипотезата за „голем број на жртви“. Клучниот проблем со овој доказ е автентичноста на изворите. Овие автори не презентираат доволно докази во делата цитирани во оваа статија за да докажат дека изворите се автентични.

Џаспер Бекер во својата книга за Големиот скок напред, Hungry Ghosts, наведува многу докази за масовно гладување и канибализам во Кина за време на Големиот скок напред. Треба да се напомене дека ова се докази што се појавија дури во 1990-тите. Секако, поглупавите приказни за канибализам не се поткрепени со ниту еден извор што се појавил во време на Големиот скок напред, или навистина многу години подоцна. Многу од извештаите за масовно гладување и канибализам што ги користи Бекер доаѓаат од документ од 600 страници Thirty Years in the Countryside. Бекер вели дека тоа бил таен официјален документ прошверцуван од Кина во 1989 година. Бекер пишува дека неговите извори за Hungry Ghosts вклучуваат документи прошверцувани од Кина во 1989 година од страна на интелектуалци кои заминале во егзил. На читателот треба да му се објасни како луѓето кои очигледно биле дисиденти кои побегнале од земјата за време на репресијата можеле да прошверцуваат официјални документи за настани пред триесет години.

Исто така, Бекер требаше да дискутира поопшто зошто верува дека Thirty Years in the Countryside и другите текстови се автентични. Во 2001 година Бекер напиша критички преглед на Tiananmen Papers во London Review of Books.[18] Tiananmen Papers се наводно документи од внатре во партијата кои биле прошверцувани надвор од земјата од страна на дисидент. Тие наводно го разоткриле размислувањето на раководството на партијата во времето на масакрот на плоштадот Тјенанмен. Во својот критички преглед Бекер сериозно ја дискутира можноста овие трудови да се фалсификат. Во Hungry Ghosts, Бекер требаше да објасни зошто мисли дека документите што ги наведува во неговата книга се вистински, и покрај тоа што веруваше дека другите шверцувани официјални документи можеби се неавтентични.

Слично на тоа, Бекер наведува наводен внатрешен кинески армиски весник од 1961 година како доказ за огромна хуманитарна катастрофа за време на Големиот скок напред. Извештаите во овој весник навистина алудираат на прилично голема катастрофа што влијае на моралот на кинеските трупи. Сепак, дали овој весник е вистински документ? Весникот беше издаден од Стејт департментот на САД во 1963 година и беше објавен во збирка на институцијата Хувер со наслов The Politics of the Chinese Red Army во 1966 година. Според британскиот весник Daily Telegraph[19] „Весниците беа во американски раце некое време, иако никој нема да открие како биле добиени.“ Бекер и многу други пишувачи за Големиот скок напред кои ги цитирале овие весници треба да наведат зошто ги сметаат за автентични.

Книгата на Бекер исто така користи извештаи на очевидци за глад во Големиот скок напред. Во средината на деведесеттите, тој интервјуираше луѓе во Кина, како и Хонг Конг и кинески имигранти на запад. Тој во својата книга наведува дека во Кина „ретко, ако некогаш, му било дозволено слободно да зборува со селаните“. Локалните функционери ги „тренерираа“ селаните пред интервјуто, седеа со нив за време на интервјуто и одговараа на некои од прашањата за нив. Имајќи предвид дека постојат добри шанси овие официјални лица да се обидат да исфрлат докази во корист на негативната линија на Денг Сјаопинг за Големиот скок напред, сигурно е важно на читателот да му се каже кое од интервјуата наведени во книгата се спроведени под овие услови, а кои не беа. Бекер не го прави ова во Hungry Ghosts. Никаде во оваа книга тој не навлегува во доволно детали за да му докаже на читателот дека извештаите што ги наведува во неговата книга се автентични.

За неколку години, Hungry Ghosts беше најистакнатата книга, што се однесува до критичарите на Мао. Меѓутоа, во 2005 година Mao: the Unknown Story беше објавена и многу силно промовирана на Запад. Нејзините наводи се, ако ништо друго, дури и поекстремни од книгата на Бекер. Од 70 милиони смртни случаи што книгата му ги припишува на Мао, 38 милиони се случиле за време на Големиот скок напред. Книгата многу се потпира на неофицијална збирка говори и изјави на Мао кои наводно биле запишани од неговите следбеници и кои се нашле на Запад на нејасен начин. Авторите често користат материјали од оваа збирка за да се обидат да го докажат фанатизмот на Мао и отсуството на грижа за човечкиот живот. Тие се група текстови кои станаа одново достапни во 1980-тите благодарение на Центарот за кинески истражувачки материјали (CCRM) во САД. Некои од овие текстови беа преведени на англиски и објавени во Mao’s Secret Speeches.[20]

Во овој том, Тимоти Чик пишува есеј во кој ја оценува автентичноста на текстовите. Тој пишува: „Точното потекло на овие томови, кои пристигнале преку различни канали, не може да се документира...“ Тимоти Чик тврди дека текстовите најверојатно се автентични поради две причини. Прво, затоа што некои од текстовите што ги добил CCRM биле претходно објавени во Кина во други изданија. Второ, затоа што текстовите што се појавуваат во еден том примени од CCRM се појавуваат и во барем уште еден том примен од CCRM. Не ми е очигледно зошто овие два факти даваат силен доказ за општата автентичност на текстовите.

Можеби уште поважно е што Чан и Холидеј цитираат делови од овие текстови на погрешен начин во нивното поглавје за Големиот скок напред. Чан тврди дека во 1958 година Мао ги ограничил, како што ги нарече, „луѓето кои неконтролирано шетаат низ селата“. Во следната реченица авторите тврдат дека „Традиционалната можност да се избега од глад до место каде што има храна сега беше блокирана“. Но, делот од „тајниот“ говор во кој Мао наводно се жали на луѓе кои „шетаат наоколу неконтролирано“ нема никаква врска со спречување на движењето на населението во Кина. Кога ќе се прочита целосниот пасус од кој авторите селективно цитираат, може да се види дека авторите се доведуваат во заблуда. Она што всушност го кажал Мао е следново:

„Некој од Задругата на земјоделски производители во Хандан [Хебеи] возел количка до челичарницата Аншан и не сакал да замине додека не му дадат малку железо. На секое место има толку многу луѓе кои неконтролирано шетаат наоколу; ова мора целосно да се забрани. Ние мора да направиме рамнотежа помеѓу нивоата, со секое ниво кое известува до следното повисоко ниво – Задругата на земјоделски производители до окрузите, окрузите до префектурите, префектурите до провинциите – ова се нарекува социјалистички поредок.“[21]

Она за што Мао зборува овде е кампањата за зголемување на производството на челик, делумно преку употреба на мало рурално производство. Некој без авторитет барал железо од Аншан за да `и помогне на нивната задруга да ја исполни квотата за производство на челик. Изгледа дека Мао вели дека овој спонтан пристап е погрешен. Се чини дека тој се залагал за похиерархиски социјалистички систем на планирање каде што луѓето треба да аплицираат до повисоките власти за да ги добијат суровините што им се потребни за да ги исполнат производните цели. (Ова звучи многу различно од Мао – но тоа е случајно.) Тој очигледно овде не се залага за општа забрана за сите Кинези да патуваат низ земјата!

Вториот, сериозно погрешен цитат доаѓа на крајот од поглавјето за Големиот скок напред. Најпрво Чан и Холидеј пишуваат „Сега можеме со сигурност да кажеме од колку луѓе Мао бил подготвен да се откаже“. Параграфот потоа дава неколку примери на наводни цитати од Мао за тоа колку кинески смртни случаи би биле прифатливи во време на војна. Следниот пасус започнува: „Ниту, пак, Мао размислуваше само во контекст на воена ситуација“. Тие потоа го цитираат Мао на Конференцијата во Вучанг дека рекол: „Работејќи вака, со сите овие проекти, половина од Кина можеби ќе треба да умре“. Овој цитат се појавува во насловот на поглавјето на Чан и Холидеј за Големиот скок напред. Начинот на кој авторите го прикажуваат овој цитат изгледа како Мао да рекол дека можеби е навистина потребно половина Кина да умре за да ги реализира своите планови за зголемување на индустриското производство. Но, очигледно е од контекстот на говорот дека она што го прави Мао е предупредување за опасностите од прекумерна работа и прекумерен ентузијазам во Големиот скок напред, притоа употребувајќи малку хипербола. Мао јасно дава до знаење дека не сака никој да умре како резултат на неговата индустријализација. Во овој дел од дискусијата, Мао зборува за идејата за развој на сите главни индустрии и земјоделството со еден удар. Целосниот текст на пасусот од кој авторите селективно го цитираат е следниот:

„Во ваква ситуација, мислам дека ако ги правиме сите овие работи истовремено, половина од кинеското население несомнено ќе умре; и ако не е половина, ќе биде третина или десет проценти, бројка на загинати од 50 милиони. Кога луѓето умреа во Гуангси [во 1955 година-Џозеф Бол], зарем Чен Манјуан не беше отпуштен? Ако со бројот на загинати од 50 милиони, вие не ја изгубите работата, јас барем треба да ја изгубам мојата; дали би ја изгубил главата би било отворено за дискусија. Анхуи сака да прави многу работи, сосема е во ред да прави многу, но поставете основа да нема смртни случаи.“[22]

Потоа во неколку реченици Мао вели: „Што се однесува до 30 милиони тони челик, дали навистина ни треба толку? Дали можеме да произведеме толку? Колку луѓе мобилизираме? Дали тоа може да доведе до смрт?“

Многу е важно да се направи целосно испитување на изворите кои Чан и Холидеј ги користеле за нивната книга. Ова е повик што е даден на друго место. Рецензијата на Николас Д. Кристоф за книгата во The New York Times покрена неколку интересни прашања. Кристоф зборува за наставничката по англиски јазик на Мао, Џан Ханџи (Мао се обидел да научи англиски на возрасни години), која Чан и Холидеј ја наведуваат како еден од луѓето што ги интервјуирале за книгата. Меѓутоа, Џан му кажала на Кристоф (кој е еден од нејзините пријатели) дека иако ги запознала двајцата автори, одбила да биде интервјуирана и не им дала никакви битни информации.[23] Кристоф ги повикува авторите да ги објават своите извори на Интернет за да може да биде проверена нивната објективност.

Кампањата на Денг против наследството на Мао

Имаше некои приврзаници на приказната за „голем број на жртви“ во 1960-тите. Сепак, како што истакна Феликс Грин во A Curtain of Ignorance, антикомунистите во 1950-тите и раните 1960-ти речиси секоја година изнесуваа обвинувања за масовни гладувања во Кина. Приказната за Големиот скок напред беше сериозно сфатена дури во 1980-тите кога новото кинеско раководство почна да ја поддржува идејата. Тоа беше она што навистина им даде кредибилитет на Запад на оние како Бекер и Јун Чан.

Кинеското раководство го започна својот напад на Големиот скок напред во 1979 година. Денг се сврте против поддржувачите на Мао, искористувајќи го официјалниот печат да ги нападне.[24] Ова беше во форма на идеолошка кампања против „ултра-левичарството“. Како што вели Мајснер во својата студија за ерата на Денг Сјаопинг, „мноштво академици и теоретичари беа искористени за да ги образложат „ситно-буржоаските“ општествени и идеолошки корени на Големиот скок напред и Културната револуција.“[25]

Причината за ова оцрнување на Големиот скок напред имаше многу врска со после-Маовите борби за превласт и борбата за враќање на социјалистичката политика од 1949-76 година. По смртта на Мао во 1976 година, Хуа Гуофенг дојде на власт врз платформа за „почитување на секој збор и политика на Мао“. На Денг Сјаопинг многу му требаше политичко оправдување за неговата узурпација на Хуа во 1978 година и неговото преземање на лидерството. Наведениот став на Денг дека Мао е „70% во право и 30% греши“ беше начин да се одвои неговиот сопствен „прагматичен“ пристап кон историјата и идеологијата од неговите претходници. (Про-пазарните политики што Денг ги спроведуваше сугерираа дека тој всушност верувал дека Мао греши околу 80%.)

Кинеската партија направи се` што можеше за да ја промовира идејата дека Големиот скок напред е катастрофа предизвикана од ултра-левичарските политики. Маршалот Ји Џијанинг, во важен говор во 1979 година зборуваше за катастрофите предизвикани од левичарските грешки во Големиот скок напред.[26] Во 1981 година, „Резолуцијата за партиската историја“ на Кинеската комунистичка партија зборуваше за „сериозни загуби за нашата земја и народот помеѓу 1959 и 1961 година“. Во нападот се приклучија и академици. Во 1981 година, професорот Лиу Зенг, директор на Институтот за истражување на населението на Народниот универзитет даде селектирани бројки за стапката на смртност за 1954-78 година. Овие бројки беа дадени на јавен академски собир кој привлече големо внимание на Запад. Податоците што тој ги даде за 1958-1961 година укажуваа дека во овој период се случиле 16,5 милиони прекумерни смртни случаи.[27] Во исто време, Сун Јефанг, истакнат кинески економист јавно го привлече вниманието кон овие бројки, наведувајќи дека „високата цена е платена во крв“ за грешките на Големиот скок напред.[28]

Како и внатрепартиската борба Денг сакаше да ги смени и практично сите позитивни достигнувања на Мао во име на воведување капитализам или „социјализам со кинески карактеристики“, како што тој го дефинира. Напаѓањето на Големиот скок напред помогна да се обезбеди идеолошко оправдување за промена на „левичарската“ политика на Мао. Денг ги распушти земјоделските комуни во раните 1980-ти. Во годините по Големиот скок напред, комуните почнаа да обезбедуваат социјални услуги како бесплатна здравствена заштита и образование. Распадот на Комуната значеше дека ова заврши. Во една статија за Големиот скок напред, Хан Донгпинг, асистент на колеџот Ворен Вилсон, опиша „хумористичен“ извештај во кинескиот весник The World Journal со седиште во Њујорк за еден фармер од провинцијата Хенан кој не можел да ги плати медицинските сметки за лекување на неговите инфицирани тестиси. Измачен од болка, тој ги отсекол со нож и за малку ќе се самоубил.[29] Овој вид инцидент е вистинското наследство од „реформите“ на Денг во селата.

Често се вели дека земјоделските реформи на Денг ја подобриле благосостојбата на селанството. Точно е дека распадот на комуните доведе до 5-годишен период на забрзано земјоделско производство. Но, ова беше проследено со години на пад на производството на храна по глава на жител.[30] И покрај овој пад, западните коментатори имаат тенденција да го опишат распадот на комуните како неквалификуван економски успех.

Всушност, разбивањето на селските комуни создаде извори на вистинска неволја за селаните. Охрабрувајќи ја кинеската владејачка класа да го опише Големиот скок напред како катастрофа во која умреле милиони, Денг можеше да развие политичка линија што `и даваше на неговата регресивна политика во селата изглед на легитимност.

Денг Сјаопинг го обвинува Мао за смртните случаи од глад

За да надвладее линијата на Денг, тој требаше да докаже не само дека масовните смртни случаи се случиле во 1959-61 година, туку и дека тие главно биле резултат на грешки во политиката. По Големиот скок напред, официјалната линија на кинеската влада за општата глад беше дека таа е 70% поради природни катастрофи и 30% поради човечка грешка. Овој заклучок беше сменет од режимот на Денг Сјаопинг. Во 1980-тите тие тврдеа дека проблемите биле предизвикани 30% од природни катастрофи и 70% од човечка грешка. Но, се разбира, ако постапките на Мао доведоа до смрт на милиони селани, селаните ќе сфатеа што се случува. Сепак, доказите се дека тие не го обвинија Мао за повеќето проблеми што се случија за време на Големиот скок напред.

Долго време по смртта на Мао, професорот Хан Донгпинг отпатува во Шандонг и Хенан, каде што се појавија најлошите услови за глад во 1959-1961 година.

Хан Донгпинг открил дека повеќето фармери кои ги испрашувал го фаворизирале првото толкување на настаните, а не второто, што значи дека тие не мислеле дека Мао е главно виновник за проблемите што ги претрпеле за време на Големиот скок напред.[31] Ова не значи дека не се случиле трагични грешки. Донгпинг пишуваше за воведувањето на заедничко јадење во руралните комуни. За почеток, ова било многу популарна политика меѓу селаните. Навистина, во 1958 година, многу фармери изјавиле дека никогаш порано не јаделе толку добро во животот. Проблемот беше што ова ново, навидум изобилство доведе до невнимание при бербата и конзумирањето на храната. Се чинеше дека луѓето почнаа да претпоставуваат дека владата може да го гарантира снабдувањето со храна и дека тие самите немаат одговорност за обезбедувањето на храната.

Со оглед на сиромаштијата во Кина во доцните 1950-ти, ова било грешка што сигурно ќе доведело до сериозни проблеми и комунистичкото раководство требаше да преземе побрзи чекори за да ја исправи. Три години исполнети со ужасни природни катастрофи многу ги влошиле работите. Солидарноста меѓу членовите на комуната во најтешко погодените региони се распаднала, бидејќи поединци се обидувале да ги запленат посевите пред да бидат собрани. Повторно, оваа практика уште толку ја влошила лошата ситуација. Сепак, мора да се нагласи дека самите фармери не му кажале на Хан Донгпинг дека грешките во организацијата на заедничкото јадење се главната причина за општата глад што ја претрпеле. Самиот Хан Донгпинг жестоко го критикува Мао за последиците од неговите „избрзани“ политики за време на Големиот скок напред. Сепак, тој исто така пишува: „Интервјуирав многу работници и фармери во Шандонг, Хенан, и никогаш не сретнав еден земјоделец или работник кој рече дека Мао е лош. Зборував и со еден академик во Анхуи [каде се тврди дека општата глад била најлоша – Џозеф Бол] кој случајно пораснал во руралните области и вршел истражување во Анхуи, тој никогаш не сретнал еден фармер кој рекол дека Мао е лош ниту земјоделец кој рече дека Денг [Сјаопинг] е добар.“[32]

Може да се тврди, барем делумно, дека симпатиите на Хан Донгпинг кон Мао можеби го субјективизирале неговото толкување на она што го слушнал од селаните. Сепак, мора да се забележи и дека двајца од неговите баба и дедо умреле од болести поврзани со општата глад за време на Големиот скок напред и Хан Донгпинг често звучи покритично за политиките на Мао во овој период отколку селаните што ги интервјуира.

Масовни смртни случаи? Демографски докази

Релативното сочувство на селаните кон Мао кога се сеќаваат на Големиот скок напред мора да ги доведе во прашање демографските докази што укажуваат дека десетици милиони од нив умреле од глад во тоа време. Западните академици изгледаат обединети околу валидноста на овие докази. Дури и оние кои се сомневаат, како Карл Рискин, секогаш завршуваат со инсистирање дека сите „достапни докази“ укажуваат дека во овој период се случила општа глад од огромни размери.

Всушност, сигурно има докази од голем број извори дека во овој период се случило глад, но клучното прашање е дали тоа е општа глад која уби 30 милиони луѓе? Ова навистина би било без преседан. Иако сме навикнати да читаме наслови во весниците како „десетици милиони се соочуваат со смрт во африканска глад“, не сме слушнале дека десетици милиони всушност умреле од глад. На пример, општата глад во Бангладеш од 1974-1975 година е запаметена како длабоко трагичен настан во историјата на таа нација. Сепак, официјалната бројка на умрени од глад во Бангладеш беше 30.000 (од едногодишно население од 76 милиони), иако неофицијални извори велат дека бројот на умрени е 100.000.[33] Споредете го ова со наводниот број на умрени од 30 милиони од едногодишно население пресметано на околу 660-670 милиони за периодот на Големиот скок напред. Пропорционално кажано, бројот на умрени во Големиот скок напред треба да биде приближно 35 пати поголем од повисокиот проценет број на умрени од општата глад во Бангладеш!

Прилично е погрешно да се каже дека сите „достапни докази“ ја покажуваат валидноста на тезата за масивни смртни случаи. Фактичката вистина е дека сите проценки за десетици милиони смртни случаи на Голем скок напред се потпираат на бројките за стапките на смртност за доцните 1950-ти и раните 1960-ти. Има само многу несигурна потврда за овие бројки од други статистички податоци за истиот период.

Проблемот е што бројките за стапката на смртност за периодот 1940-82, како и повеќето кинески демографски информации, се сметаа за државна тајна од страна на кинеската влада до раните 1980-ти. Како што ќе видиме, неизвесноста за тоа како тие се собрани сериозно го дискредитира нивниот статус како конкретен доказ. Дури во 1982 година беа објавени бројките за стапката на смртност за 1950-тите и 1960-тите (види Табела 1).

Тие наводно покажуваат дека стапката на смртност се зголемила од 10,8 промили во 1957 година на 25,4 промили во 1960 година, паѓајќи на 14,2 промили во 1961 година и 10 промили во 1962 година. Овие бројки се чини дека покажуваат приближно 15 милиони смртни случаи поради глад во периодот 1958-1961.[34]

Американските демографичари и кинеската статистика

Кинеските податоци за смртните случаи од глад беа искористени од група американски демографичари во нивната сопствена работа на оваа тема. Овие демографичари беа Енсли Коал, Џон Ерд и Џудит Банистер. Може да се каже дека тие се трите луѓе кои први ја популаризираа хипотезата за „голем број на жртви“ на Запад. Енсли Коал беше многу влијателна личност во американската демографија. Тој беше вработен во Канцеларијата за истражување на населението која беше финансирана од Фондацијата Рокфелер во 1980-тите кога ја објавуваше својата работа за Кина. Џон Ерд беше специјалист за истражување на Кина во Бирото за попис на САД. Во 1990 година, тој напиша книга објавена од Американскиот претприемнички институт, кој е тело што промовира неолиберални политики. Оваа книга беше наречена Slaughter of the Innocents и беше критика на кинеската политика на едно дете за контрола на раѓањето. Џудит Банистер беше уште една работничка во Бирото за попис на САД. Таа доби слободно време од нејзиното вработување за да напише книга која вклучува дискусија за смртните случаи на Големиот скок напред.[35] Џон Ерд ја прочитал нејзината книга пред објавување и `и дал совет.

Џудит Банистер даде бројки кои се чини дека покажуваат 30 милиони смртни случаи во Големиот скок напред. Ова е речиси двојно повеќе од цифрата што ја покажува официјалната кинеска статистика. Таа верува дека официјалната статистика ја потценува вкупната смртност поради недоволно пријавување на смртни случаи од кинеското население во периодот за кој станува збор.

Банистер го пресметува вкупниот број на недоволно пријавени смртни случаи во овој период со тоа што прво го пресметува вкупниот број на новороденчиња помеѓу двата пописи од 1953 и 1964 година. (Од учесниците во истражувањето било побарано да го дадат бројот на бебиња што ги родиле помеѓу 1940 и 1981 година). Откако ќе се знае бројот на населението од 1953 и 1964 година, и ќе се знае вкупниот број на новороденчиња меѓу овие две години, можно е да се пресмета бројот на починати кои би се случиле во овој период. Таа ги користи овие информации за да го пресмета вкупниот број на смртни случаи за единаесетгодишниот период кој е многу поголем отколку што покажуваат официјалните стапки на смртност.

За да пресмета колку од овие смртни случаи се случиле во Големиот скок напред, Банистер се враќа на официјалната кинеска статистика за стапката на смртност. Таа претпоставува дека овие бројки укажуваат на вистинскиот тренд на смртни случаи во Кина во овој период, иако тие биле премногу ниски во апсолутна вредност. На пример, таа претпоставува дека официјалната стапка на смртност од 25 промили во 1960 година навистина укажува на тоа дека во 1960 година се случил огромен пораст на стапката на смртност. Сепак, таа го комбинира ова со нејзините проценки за недоволно пријавување на смртни случаи во периодот 1953-1964 година за да дојде до бројка од 45 смртни случаи на илјада во 1960 година. Во 1957 година, на пример, таа ја зголемува стапката на смртност од официјалната бројка од 10,8 промили на 18 промили. Потоа, Банистер ги споредува ревидираните стапки на смртност во годините без глад со ревидираните стапки на смртност во наводните години на глад. Банистер тогаш може да излезе со нејзината проценка за 30 милиони вишок смртни случаи за време на Големиот скок напред.[36]

Сомнежи околу кинеската статистика

Различни кинески бројки се цитирани за да се поддржи оваа теза дека се случило огромна глад. Се цитираат и статистики кои имаат намера да покажат дека за тоа е виновен Мао. Тие вклучуваат бројки кои наводно даваат преглед по провинции на зголемените стапки на смртност во Големиот скок напред, бројки кои покажуваат масовно намалување на производството на жито за време на Големиот скок напред[38] и, исто така, бројки кои очигледно покажале дека лошото време не е виновно за општата глад.[39] Сите овие бројки беа објавени во раните 1980-ти во времето на „реформите“ на Денг.

Но, колку е доверлива било која од овие бројки? Како што видовме, тие беа објавени во раните 1980-ти во време на акутна критика на Големиот скок напред и Народните комуни. Кина под Денг беше диктатура која се обидуваше ригорозно да го контролира протокот на информации до својот народ. Би било разумно да се претпостави дека владата која постојано се меша во известувањето за јавните работи од страна на медиумите, ќе се меша и во изготвувањето на статистичките податоци кога тоа `и одговара. Џон Ерд, пишувајќи во 1982 година, изјави дека:

„Меѓутоа, главната причина што толку малку податоци за националното население се појавуваат во кинеските извори, е главната цензура. Ниту една национална бројка за населението не може да се објави без претходно одобрение од Државниот совет. Дури и службениците на Државниот завод за статистика не можат да користат такви бројки додека не се прочешлаат.“[40]

Од особен интерес е прашањето за околностите под кои податоците за стапката на смртност дошле до Државниот завод за статистика. Бројките дадени за вкупните смртни случаи за време на Големиот скок напред од американски и кинески академици зависат од клучната статистика за стапката на смртност за овие години.

Се разбира, кога би знаеле детално како се собирале информациите за стапката на смртност за време на Големиот скок напред, би можеле да бидеме посигурни дека тие се точни. Проблемот е што овие информации не се достапни. Мораме само да им веруваме на зборовите на кинеските влади дека нивните бројки се вистинити. Покрај тоа, изјавите дадени од Ерд и Банистер укажуваат дека тие веруваат дека бројките за стапката на смртност биле проценки и истите не се засновани на реалниот број на пријавени смртни случаи.

Ерд наведува дека „официјалните стапки на наталитет и морталитет во кризните години [на Големиот скок напред] мора да бидат проценки, но нивната основа не е позната.“[41]

Банистер пишува дека Кина се обидела да започне попис на наталитетот во 1954 година, но истиот бил многу нецелосен. Таа пишува: „Ако системот за попис на морталитетот се користеше како основа за која било од проценетите стапки на смртност од 1955 до 1957 година, стапките ќе беа изведени само од оние локалитети што го поставија системот, кои ќе имаат тенденција да бидат понапредни или поурбанизирани локации.“[41]

Банистер сугерира дека ситуацијата не се подобрила многу за време или по Големиот скок напред. Таа пишува:

„Во доцните 1960-ти и повеќето изминати години, системот за постојана регистрација и известување на бројките на популација можеби бил толку нецелосен и нерамномерен што националниот или провинцискиот статистички персонал морал да ги процени сите или дел од нивните вкупни збирови. Конкретно, во 1950-тите, системот за постојана регистрација и известување на населението само што започна да се воспоставува, и во почетокот не го опфаќаше целото население. Сите збирови на национално население за 1950-тите, освен вкупниот попис, веројатно се засновани на нецелосни локални извештаи дополнети со проценки.“[43]

Таа, исто така, пишува дека: „Во сите години пред 1973-1975 година, податоците на НР Кина за необработените стапки на смртност, стапките на смртност на новороденчињата, очекувањата за живот при раѓање и причините за смрт беа непостоечки, бескорисни или, во најдобар случај, потценување на вистинската смртност.“[44]

Читателот залудно ја проучува работата на Ерд, Коал и Банистер за некакви индикации зошто тие толку самоуверено можат да тврдат бројки за десетици милиони смртни случаи во Големиот скок напред врз основа на официјалните бројки за стапката на смртност. Овие автори не знаат како се собрале овие бројки, а особено во случајот на Банистер, се чини дека имаат мала доверба во нив.

Наводни смртни случаи меѓу младите во Големиот скок напред

Некои демографичари се обидоа да ги пресметаат стапките на смртност кај доенчињата за да обезбедат докази за хипотезата за „голем број на смртни случаи“. Сепак, доказите до кои доаѓаат имаат тенденција да ја замаглат сликата наместо да дадат потврда за доказите од стапката на смртност.

Една пресметка на смртните случаи направена со овој метод се појавува во статијата „Famine in China“ од 1984 година.[45] Оваа статија ја разгледува претходната работа на Ерд, Коал и Банистер. Таа го прифати тврдењето на овие последни автори дека се случило високо ниво на смртни случаи, генерално, за време на Големиот скок напред. Сепак, авторите се обидуваат да пресметаат и посебни бројки за смртност на деца и возрасни во овој период. Доказите што оваа последна статија се обидува да ги собере се многу често цитирани од оние што пишуваат за ерата.

Авторите на „Famine in China“ ја пресметуваат смртноста на доенчињата користејќи го ретроспективното истражување за плодноста од 1982 година. Тие го користат ова истражување за да го пресметаат бројот на новороденчиња во секоја година од Големиот скок напред. Откако ќе се процени бројот на новороденчиња за секоја година, можно е да се пресмета колку од оние новороденчиња во годините 1958-1962 година преживеале за да се вбројат во пописот од 1964 година. Ова може да се спореди со стапките на преживување на новороденчињата во годините без глад.

Тие користат модели на табели за наталитет за да пресметаат колку од бебињата кои умирале пред пописот умреле во секоја година на глад. Тие потоа ја претвораат оваа бројка во бројка за бројот на смртни случаи на оние на возраст под десет години во секоја од годините на општа глад. До оваа конечна бројка се доаѓа со користење на табели за наталитет и периодични нивоа на смртност.

Авторите на оваа статија тврдат дека општата глад започнала во 1958-99 година. Тие пресметуваат дека во овој период се случиле 4.268.000 вишок смртни случаи кај лицата на возраст под 10 години, што претставува двојно зголемување на стапката на смртност за оваа возрасна група (види Табела 2). Сепак, во исто време имало вишок на смртни случаи од само 216.000 за оние на возраст над 10 години (во земја од над 600 милиони оваа бројка сигурно е во рамките на разумната маргина на грешка). Објаснувањето е дека во отсуство на ефективна контролирана дистрибуција на храна, децата во овој период биле оставени да гладуваат. Но, за време на општа глад, традиционално страдаат и младите и многу старите лица. Но, оваа година страдаат само младите. Потоа, во 1960-1961 година, бројот на прекумерни смртни случаи за помлади лица од 10 години е намален на 553.000, додека бројот за лица над 10 години се искачува на 9 милиони. Уште побизарно, 4.424.000 вишок смртни случаи на деца се пресметани за 1961-62 година, но се пресметува дека не се случиле вишок смртни случаи за оние лица над 10 години во овој период.

Овде очигледно има парадокс. Според стапката на смртност дадена од Кинезите, 1960 година била најлошата календарска година од општата глад. Стапката на смртност се зголемила од 10,8 промили пред општата глад на 25,4 промили во 1960 година, што беше убедливо најлошата година за смртни случаи од глад. Ако ова беше вистина, тогаш би очекувале 1959-60 и 1960-61 година да бидат најлошите фискални години во однос на бројот на смртни случаи на деца. Сепак, според авторите, само 24,6% од вишокот на смртни случаи на деца се случиле во овие фискални години, наспроти 98,75% од вишокот смртни случаи на оние на возраст од десет или повеќе години!

Тешко е да се разбере зошто би имало толку висока стапка на смртност кај новороденчињата во 1958-59 година. Сите се согласуваат дека 1958 година беше година на невообичаено богата жетва, дури и ако бројките за производството на жито беа претерани. Најголемиот дел од кинеската култура се собира во есента[46], така што е тешко да се разбере зошто масивните смртни случаи би започнале на крајот на 1958 година или дури и зошто толку многу смртни случаи би се случиле во првите три месеци од 1959 година. Како што видовме, Хан Донгпинг, доцент по политички науки на колеџот Ворен Вилсон, ги испрашувал селаните во Шандонг и Хенан каде се почувствуваа најлошите ефекти од општата глад во периодот 1959-1961 година. Тие изјавиле дека никогаш не јаделе толку добро како што јаделе по невообичаено богатата жетва во 1958 година.[47] Официјалните бројки за стапката на смртност покажуваат благ пораст од 10,8 промили во 1957 година на 12 промили во 1958 година. Зошто смртните случаи на доенчиња биле толку полоши во фискалната година 1958-59 според бројките што ги изнесуваат демографичарите? Зошто ситуацијата се подобрила во годината на наводната црна глад?

Ова, како што тврдат авторите на „Famine in China“, е затоа што беше воведен систем за рационализирање што им помагаше на сите оние на работоспособна возраст, но ги остави старите да умрат. Секако, постојат некои докази дека младите на работоспособна возраст добивале поголеми оброци од старите бидејќи младите извршувале физичка работа.[48]

Меѓутоа, во 1961-1962 година, кога авторите тврдеа дека општата глад сè уште се случува, стапката на смртност за помлади од 10-годишна возраст се искачува до 4.424.000, а стапката на смртност за над 10 години се намалува на нула. Наводно, во овој период се олабавило рационализирањето, дозволувајќи им на младите да умрат. Не е објаснето зошто ниту еден старец не починал во овој период. Дали авторите тврдат дека за време на општа глад, кинеските семејства би ги оставиле своите деца да умрат, но не и старите луѓе? Авторите не даваат докази за оваа контраинтуитивна импликација на нивната анализа.

Тие се обидуваат да ја поткрепат својата теза со бројки кои тврдат дека покажуваат намалување на бројот на оние од постарите возрасни групи помеѓу двата пописи од 1953 и 1964 година. Аргументот е дека во земја која се развивала на здрав начин, бројот на стари луѓе во популацијата треба да расте наместо да опаѓа. Тие тврдат дека бројките за Кина во овој период покажуваат пад на бројот на стари лица поради начинот на кој им биле одбиени порциите за време на Големиот скок напред.

Но, бројките што тие ги цитираат не се конзистентни со масовните смртни случаи предизвикани од недостаток на оброци за сите луѓе над одредена возраст. Авторите наведуваат дека стапките на раст за специфична возраст опаѓаат за мажи на возраст над 45 години и за жени на возраст над 65 години помеѓу двата пописи. Каков систем на рационализирање би довел до таков диспаритет? Оној што обезбедувал храна за жени на возраст од 45-65 години, но не и за мажи на иста возраст? Покрај тоа, и по 65-годишна возраст, бројките за жените не се конзистентни. Бројот на оние на возраст од 75-79 години пораснал за 0,51% според прикажаните бројки. Оваа бројка добро се споредува со стапките на раст на возрасните групи под 65 години. На пример, бројот на оние на возраст од 20-24 години пораснал за 0,57%, а оние на 45-49 години за 0,55%. Бројките за жените не покажуваат модел конзистентен со системот на рационализирање што ги дискриминира старите лица. Неточните извори на статистика се многу поверодостојно објаснување за збунувачките бројки што ги презентираат авторите, отколку нивните тешко сфатливи хипотези за рационализирање.

Оваа статија не ги отфрла сомнежите за масивни смртни случаи од глад. Вистина е дека авторите на статијата можат да укажат на некаква потврда во доказите што ги презентираат. На пример, постои разумна корелација помеѓу бројот на новороденчиња дадени со Пописот на плодноста од 1982 година и бројките за стапката на наталитет, наводно собрани во годините 1953-1964 година. Исто така, постои разумна корелација помеѓу преживувањето на групите на новороденчиња родени во глад со пописот од 1964 година и нивното преживување со пописот од 1982 година.

Ако различните докази, наводно собрани независно еден од друг, се во корелација, тогаш ова дава одреден доказ дека хипотезата на авторот е вистинита. Во тој случај може да изгледа дека има ќор-сокак. Од една страна, постои корелација помеѓу овие докази, од друга страна, постои огромна неусогласеност помеѓу смртноста на децата и смртноста на возрасните во наводните години на општа глад.

Сепак, мора да се потсетиме на загриженоста што постои за општата валидност на статистиката за населението објавена од кинеската влада по смртта на Мао. Во однос на овие несигурности, корелациите помеѓу бројките за наталитетот и бројките од Прегледот на плодноста не се навистина одлучувачки. Корелациите помеѓу бројките на кинеското население се јавуваат на друго место и биле разгледани од демографичарите. Банистер зборува за можноста за „взаемна меѓузависност“ на кинеските демографски истражувања кои наводно биле спроведени независно едно од друго. Таа забележува дека бројките од пописот за 1982 година и бројките за населението добиени од демографската статистика во 1982 година наводно биле собрани независно. Сепак, постои исклучително тесна корелација помеѓу двете бројки.[49] Не треба да се исклучи можноста за таква „взаемна меѓузависност“ помеѓу бројките од Прегледот на плодноста и бројките за наталитетот.

Дополнително, мора да се каже дека авторите на „Famine in China“ презентираат само една проценка за преживувањето на новороденчињата за време на Големиот скок напред. Статијата на Енсли Коал, објавена во истата година[50] покажува разумно значајно, но многу помало, намалување на бројот на преживувања во годините 1958-59 до пописот од 1982 година, отколку оној што е прикажан во „Famine in China“. Ова би укажало на многу помалку „вишок“ смртни случаи на доенчиња во годините за кои станува збор. Дополнително, бројките на Коал не покажуваат пад на преживувањето на новороденчињата во 1961-2 година до пописот од 1982 година, за разлика од бројките презентирани во „Famine in China“.

Сомнежите околу доказите за преживување во комбинација со сомнежите околу доказите за стапката на смртност во голема мера ги поткопуваат воспоставените верувања за она што се случило за време на Големиот скок напред. Генерално, прегледот на литературата остава впечаток дека не многу добро поткрепената хипотеза за огромен број на жртви е трансформирана во апсолутна сигурност без никакво реално оправдување.

Сомнежи околу информациите за кинескиот попис

Последниот доказ за тезата за „голем број на жртви“ доаѓа од необработените податоци од пописот. Тоа значи дека можеме само да дознаеме колкав е бројот на оние родени во 1959-1961 година и кои преживеале на следните пописи во споредба со околните години во кои не се тврди дека имало глад. Овие докази можеме да ги добиеме од различните пописи направени по Големиот скок напред. Овие навистина покажуваат големи недостатоци во големината на групите на оние новороденчиња во годините кога имало глад, во споредба со другите години.

Дури и ако се признае дека навистина се случиле такви недостатоци, тие не мора да укажуваат на огромен број на смртни случаи. Бројките за наталитетот објавени од режимот на Денг Сјаопинг покажуваат масивни намалувања на плодноста за време на Големиот скок напред. Можно е да се претпостави дека имало многу голем недостиг на новороденчиња без тоа нужно да укажува дека и милиони умреле. Се разбира, морало да има некоја причина зошто плодноста опаѓа толку брзо, ако тоа навистина се случило. Очигледно општата глад би одиграла голема улога во ова. Луѓето би го одложиле раѓањето деца поради грижите дека ќе имаат уште една уста за хранење барем додека не се подобри достапноста на храната. Очигледно, доколку луѓето имаа таква загриженост, ова ќе укажеше на зголемување на неухранетоста што ќе доведе до одредено зголемување на смртноста кај децата. Сепак, ова на никој начин не докажува дека „најлошата глад во светската историја“ се случила под Мао. Холандската глад од 1944-1945 година доведе до пад на плодноста од 50%. Општата глад во Бангладеш од 1974-1975 година, исто така, доведе до речиси 50% намалување на стапката на наталитет.[51] Ова е слично на бројките објавени во ерата на Денг Сјаопинг за падот на плодноста за време на Големиот скок напред. Иако, и бангладешката и холандската глад беа длабоко трагични, тие не доведоа до видот на екстремни бројки на смртност за кои беше дискутирано во однос на Големиот скок напред погоре. Во Бангладеш умреа од глад десетици илјади, а не десетици милиони.

Сепак, не треба автоматски да претпоставуваме дека доказите од распределбата на возраста во една година се точни. Постои општ проблем со сите напори да се извлечат информации од распределбата на возраста во една година од пописите во 1953 и 1964 година. Овие бројки се појавија дури во раните 1980-ти[52], кога се појавија сите други бројки кои го обвинуваа Мао за убиство на милиони. Пописите потоа (на пр. во 1982, 1990 година итн.) продолжуваат да покажуваат недостатоци, но повторно треба да се внимава. Банистер зборува за конзистентност во возрасно-половите структури помеѓу трите пописи од 1953, 1964 и 1982 година со многу веродостојни модели на преживување за секоја возрасна група од попис до попис. Таа пишува: „Изненадувачки е што трите пописи во Кина се чини дека се речиси подеднакво завршени. Би можело да се очекува дека првите две броења пропуштија многу луѓе бидејќи беа спроведени во помалку од идеални околности. Пописот од 1953 година беше првиот модерен попис во Кина направен во само шест месеци подготовка веднаш по формирањето на Државниот завод за статистика….Пописот од 1964 година беше направен во голема тајност…и вклучуваше прашање за класното потекло на луѓето… што можеби ги натера некои да избегнуваат да бидат вброени.“[53]

Пинг-ти Хо од Универзитетот во Британска Колумбија напишал дека пописот од 1953 година се засновал, барем делумно, на проценки, а не на броење на населението и „не бил попис во техничката дефиниција на терминот“.[54] Сепак, возрасната структура на овој попис исклучително добро стои во врска со сите последователни пописи.

Додатно на збрката, Џон Ерд добил докази за возрасно-половата распределба во пописот од 1953 година од кинески, неофицијални академски извори во 1960-тите. Тој смета дека бројките се неверодостојни, наведувајќи дека бројките за оние на возраст од 5-24 години се пониски отколку што би се очекувало, а бројките за оние на возраст над 75 години се премногу високи. Тој предложи да се замени хипотетичката возрасно-полова структура за овие бројки заради целите на академската дебата.[55]

Со оглед на таквите сомнежи, сигурно е можно конзистентните возрасно-полови структури во последователните структури да бидат засегнати од одредена количина на „взаемна меѓузависност“ помеѓу пописите.

Темелно пребарување низ доказите дефинитивно открива дека апсолутната сигурност во кое било, политички контроверзно, историско прашање никогаш не треба да се изведе од „академско истражување“ или „официјална статистика“. Политиката секогаш влијае на презентацијата на статистиката и историјата на кој било период има тенденција да ја пишуваат победниците. Во однос на Кина, почитувачите на социјалистичката политика на Мао очигледно не беа победници.

Заклучок

Пристапот на современите пишувачи кон Големиот скок напред е апсурдно едностран. Тие не можат да ја сфатат врската помеѓу неговите неуспеси и успеси. Тие можат само да сфатат дека сериозни проблеми се случиле во текот на годините 1959-1961 година. Тие не можат да сфатат дека работата што беше направена во овие години, исто така, ја постави основата за континуиран генерален успех на кинескиот социјализам во подобрувањето на животот на својот народ. Тие не успеваат сериозно да ги разгледаат доказите што укажуваат дека повеќето од смртните случаи што се случија во Големиот скок напред се должат на природни катастрофи, а не на грешки во политиката. Освен тоа, смртните случаи што се случија во Големиот скок напред треба да се споредат со успехот на кинескиот народ во спречувањето на многу други смртни случаи во текот на маоистичкиот период. Подобрувањето на животниот век спаси животи на многу милиони.

Ние, исто така, мора да размислиме што ќе се случеше доколку немало скок и усвојување на политиките на самостојност откако се случил расколот со Советскиот Сојуз. Кина беше премногу сиромашна за да дозволи нејзиниот земјоделски и индустриски развој да стагнира само затоа што Советите одбиваа да помогнат. Ова не е аргумент дека работите можеби немаше да се направат на подобар начин. Можеби со подобро планирање, помалку преоптимизам и поголема внимателност можеби ќе се избегнеа некои смртни случаи. Ова е тешко прашање. Тешко е да се пресуди што направиле другите во тешки околности пред многу години.

Се разбира, исто така е важно да учиме од грешките од минатото за да ги избегнеме во иднина. Треба да забележиме дека Мао се критикуваше себеси за грешките направени во овој период. Но, оваа самокритика во никој случај не треба да се дозволи да им даде аргумент на оние кои инсистираат на вистинитоста на смешни бројки за умрените во ова време. Се надеваме дека ќе дојде време кога ќе се одржи разумна дебата за овие прашања.

Ако стапката на подобрување на очекуваниот животен век во Индија беше исто толку висока како онаа во Кина по 1949 година, тогаш милиони смртни случаи можеа да се спречат. Дури и критичарите на Мао го признаваат ова. Можеби ова значи дека треба да го обвиниме Нехру и оние што дојдоа по него дека се „полоши од Хитлер“ за усвојување не-маоистичка политика што „доведе до смрт на милиони“. Или можеби ова би бил наивен и невнимателен начин да се оцени историјата на Индија по независноста. Глупав колку и обвиненијата кои се изнесени против Мао во последните 25 години, можеби.

Забелешки

[1] J. Banister, China’s Changing Population, Stanford University Press 1987.

[2] J. Banister and S. Preston ‘Mortality in China’ in Population and Development Review Volume 7, No. 1, 1981.

[3] M. Meissner, The Deng Xiaoping Era. An Inquiry into the Fate of Chinese Socialism, 1978-1994, Hill and Way 1996.

[4] На пример, види J. Becker, Hungry Ghosts. China’s Secret Famine, Murray 1996.

[5] Види J. Eatwell, M. Milgate, P. Newman (eds) Problems of the Planned Economy, Macmillan Reference Books 1990.

[6] Ibid.

[7] Види Guo Shutian ‘China’s Food Supply and Demand Situation and International Trade’ in Can China Feed Itself? Chinese Scholars on China’s Food Issue. Beijing Foreign Languages Press 2004.

[8] M. Meissner, The Deng Xiaoping Era. An Enquiry into the Fate of Chinese Socialism, 1978-1994, Hill and Wray 1996.

[9] Види го на пример извештајот на American Rural Small-Scale Industry Delegation, Chair Dwight Perkins, Rural Small-Scale Industry in the People’s Republic of China, University of California Press 1977 and E.. Wheelwright and B. McFarlane The Chinese Road to Socialism, Penguin 1973.

[10] Ibid.

[11] Ibid.

[12] Види W. Burchett with R. Alley China: the Quality of Life. Penguin, 1976.

[13] C. Riskin. ‘Seven Questions About the Chinese Famine of 1959-61’ China Economic Review, vol 9, no.2. 1998.

[14] Види R. MacFarquhar The Origins of the Cultural Revolution, Oxford University Press, 3 vols, 1974, 1983, 1997, J. Becker 1996 and J. Chang and J. Halliday Mao: The Unknown Story, Johnathan Cape, 2005.

[15] J. Alsop ‘On China’s Descending Spiral’ in The China Quarterly, No. 11, (July-September 1962)

[16] F. Saunders Who Paid the Piper? The CIA and the Cultural Cold War. Granta, 1999.

[17] V. Marchetti, The CIA and the Cult of Intelligence, Johnathan Cape, 1974.

[18] London Review of Books, Volume 23, no. 10, 24 May 2001.

[19] Daily Telegraph06/08/63.

[20] R. MacFarquhar, T. Cheek and E. Wu (eds) The Secret Speeches of Chairman Mao. From the Hundred Flowers to the Great Leap Forward. The Council on East Asian Studies/Harvard University Press, 1989.

[21] Ibid.

[22] Ibid.

[23] New York Times23.10.05.

[24] M. Meissner, 1996.

[25] Ibid.

[26] Ibid.

[27] A. Coale, ‘Population Trends, Population Policy and Population Studies in China.’ in Population and Development Review, Volume 7, No. 1, 1981.

[28] J. Aird ‘Population Studies and Population Policies in China.’ In Population and Development Review, Volume 8, No.2, 1982.

[29] H. Dongping, The Great Leap Famine, the Cultural Revolution and Post-Mao Rural Reform: the Lessons of Rural Development in Contemporary China. 2003.

[30] M. Meissner, 1996.

[31] H. Dongping, 2003.

[32] Ibid.

[33] R. Sobhan ‘Politics of Food and Famine in Bangladesh’ in E. Ahmad (ed) Bangladesh Politics, Centre of Social Studies, Dacca University, 1979.

[34] J. Banister, China’s Changing Population, Stanford University Press, 1987.

[35] Ibid.

[36] Ibid.

[37] P. Xizhe ‘Demographic Consequences of the Great Leap Forward in China’s Provinces.’ Population and Development Review, Volume 13, 4, 1987.

[38] Ibid.

[39] Ibid.

[40] J. Aird 1982.

[41] Ibid.

[42] J. Banister 1987

[43] Ibid.

[44] Ibid.

[45] Види B. Ashton, K. Hill, A. Piazza, R. Zeitz ‘Famine in China 1958-1961’ in Population and Development Review volume 10, no. 4, 1984.

[46] Види C. Riskin 1998.

[47] H. Dongping 2003.

[48] Ibid.

[49] J. Banister, 1987.

[50] A. Coale, Rapid Population Change in China 1952-1982. Committee on Population and Demography Report no. 27, 1984.

[51] J. Bongaarts, ‘Does Malnutrition Affect Fecundity?’ in Science 9 May, 1980.

[52] B. Ashton et al 1984.

[53] J. Banister, An Analysis of Recent Data on the Population of China, Indian Institute of Asian Studies, 1983.

[54] Ping-ti Ho. Studies on the Population of China 1368-1953. Harvard East Asian Studies 4, University of British Colombia, 1959.

[55] J. Aird, ‘Population Growth and Distribution in Mainland China.’ in Joint Committee of the U.S. Congress. An Economic Profile of Mainland China. Praeger, 1968. 1

Митови на антикомунизмот | марксистичка интернет архива