Првпат објавено: Jean Ziegler, Le livre noir du capitalisme., Pantin, France: Le temps des cerises, 1998, 427 pp.;
Превод: Томислав Захов (од француски)
Техничка обработка: Томислав Захов
Онлајн верзија: јуни 2024
На 31 мај 1920 година Марсел Кашен (1869—1958), придружуван од Луј-Оскар Фросар (1889–1946), замина за Русија. Таму ќе остане седумдесет и еден ден, патувајќи илјадници километри низ градовите и селата. Го прогонуваат сеќавањата на Втората година. Тој ќе напише:
„Три години, работниците и селаните беа господари на земјата. Ден по нивното преземање на власта, тие имаа намера да се посветат на работата на обновата; но тие беа спречени од контрареволуцијата, од граѓанските и странските војни што сојузничките сили ги водеа на руска територија од крајот на 1917 година.
Деструктивноста на тригодишната граѓанска војна наметната на револуционерната нација беше додадена на онаа на самата империјалистичка војна. Беше лесно да се замисли состојбата на економијата на нацијата по шест години борба.“[1]
Марсел Кашен на друго место зборува за војниците доброволци што ги видел и со кои разговарал: „Тие навистина беа синови и браќа на оние од Втората година, Валми и Марсејезата.“[2] Без сомнение, секогаш е произволно да се споредуваат ситуации кои се многу оддалечени една од друга географски и историски, но останува фактот дека руските револуционери ги искусиле Кобленц и Вандеите, дека морале да се соочат, ако не со сојузнички кралеви, барем со држави кои се против новиот поредок што сакаа да го воспостават. На белиот терор што беше спроведуван врз нив, тие одговорија со црвен терор. И тоа го направија во земја за која Ленин рече дека нема ниту една споредба во однос на културниот дефицит во Европа. Оваа заостанатост очигледно мора да се земе предвид.
Првата светска војна ја чинеше Русија два и пол милиони животи. Граѓанската војна и странската интервенција предизвикаа дополнителни милион и пол жртви. Девет милиони луѓе се убиени, повредени или исчезнати поради глад и епидемии. Индустриското производство во 1921 година беше еквивалентно на 15% од тоа во 1913 година. Произведено е половина помалку пченица отколку во предвечерието на војната.
Но чија е вината ако не на капитализмот?
Ленин веруваше во мирен развој на револуцијата. Тој не беше во право. Неколку дена пред заземањето на Зимската палата, на 9 октомври 1917 година, тој изјавил: „Со преземање на целосната власт, Советите можеа и денес – и ова е веројатно нивната последна шанса – да обезбедат мирен развој на револуцијата, мирни избори на пратеници од страна на народот и мирна борба на партиите внатре во Советите; тие би можеле да ги тестираат програмите на различните партии во пракса и моќта може мирно да помине од една партија во друга.“[3]
Заземањето на Зимската палата ќе резултира со само шест смртни случаи, а од крстосувачот Аурора е испукано празно. На 26 октомври (8 ноември) Вториот конгрес на Советите ја укина смртната казна. Студентите офицери компромитирани при заземањето на петроградската телефонска централа која сакаа да им ја одземат на револуционерите беа ослободени со ветување дека нема да се бунтуваат. Тие го прекршија ветувањето и отидоа да им се придружат на белите востаници на југот на земјата. Генералот Краснов се заколна дека повеќе нема да се бори против болшевиците. Подоцна ќе ја води контрареволуционерната козачка војска. До крајот на ноември, новата власт беше воспоставена речиси насекаде и општо прифатена. Околу средината на февруари 1918 година, Револуцијата можеше да продолжи кон она што Марсел Кашен ќе го нарече „работа на реконституција“. Но, не се зеде предвид одлучноста на обесправените класи и поддршката што ќе ја добијат од странство.
Џон Рид (1887—1920), во Десетте дена што го потресоа светот, известува што му рекол рускиот „Рокфелер“ Михаил Роџјанко (1859–1924): „Револуцијата е болест. Порано или подоцна, странските сили ќе мора да интервенираат, како што некој би интервенирал да излечи болно дете и да го научи да оди.“ Друг руски милијардер, Павел Риабушински (1871–1924), тврди дека единственото решение е „да се фатат лажните пријатели на народот, Советите и Демократскиот комитет и да се обесат.“ Шефот на британската разузнавачка служба, Сер Семјуел Хор (1880—1959), кој се вратил во Лондон уште пред заземањето на Зимската палата, се залагал за воспоставување воена диктатура во Русија, или под адмирал Колчак или под генерал Корнилов. Изборот на Лондон падна на вториот, а Париз го следеше. На 8 септември, Корнилов маршираше кон Петроград, но тој беше поразен и болшевиците победија, бидејќи народот во целина ги поддржуваше.
Едноставната хронологија на настаните кои ќе следат еден по друг јасно покажува дека потеклото на она што самите болшевици го нарекоа Црвен терор (на ист начин како што француските револуционери од крајот на 18 век зборуваа за теророт) е редослед на настани чие потекло беше контрареволуцијата потпомогната од странците.
1918
На 11 март во Москва беше основана советската влада. Во исто време, англо-француско-американските трупи нападнаа на север. На 4 април, јапонските трупи влегоа во Владивосток додека Григори Семјонов (1890–1946) го предводеше востанието во Забајкалија. На 29 април, Германците ја воспоставија диктатурата на Павло Скоропадски (1873–1945) во Украина. Во мај, чехословачкиот армиски корпус делуваше по Транссибирската железница. На Волга, на Урал, во Сибир и во регионот Дон, Деникин, Корнилов и Алексејев започнаа терористички бунтови додека Англичаните се подготвуваа во Иран да го нападнат Баку со трупи од бели козаци. Турција се закануваше во истиот регион. На крајот на мај, три четвртини од советската територија беше во рацете на контрареволуцијата и интервенционистите.
На 3 август, нови британски трупи влегоа во Владивосток во исто време со јапонско засилување. На 30 август Ленин беше тешко повреден во обидот за убиство направен од Фани Каплан (1890–1918). На 2 септември, Централниот извршен комитет на Советите го објави Црвениот терор против контрареволуцијата. Во август и септември започна советската контраофанзива на сите фронтови. На 20 септември, белите под британски наредби ги погубија 26-те комесари на Баку. Во октомври, револуционерите стекнаа вистинска армија.
1919
2 март: Француската револуционерка Жан Лабурб е убиена во Одеса од француските интервенционисти и Белата гарда. На 28 април започна офанзивата против адмирал Колчак на Урал. Истиот ден, Французите ја завршија својата евакуација од Одеса, но тие се вратија таму на 23 август за да го поддржат Деникин. Истиот месец, Колчак беше дефинитивно поразен. На 24 октомври, Деникин беше поразен кај Воронеж и Волгоград, порано Царицин (1589–1925) и подоцна Сталинград (1925–1961).
1920
Помеѓу јануари и март, советските трупи преовладуваа насекаде. Колчак е поразен во Сибир, бега, но уапсен е во Иркутск и застрелан. Деникин е принуден да се евакуира од Одеса каде завршува француската интервенција. Ослободени се пристаништата Мурманск и Архангелск.
Советската власт, која штотуку го спроведе планот ГОЕЛРО за електрификација на Русија, верува дека конечно може да здивне. Но, на 25 април, Полјаците, потпомогнати од белите војски на генералот Врангел, поддржани особено од Франција, тргнаа против Црвената армија. Првата коњаничка армија на генерал Семјон Буџони (1883—1973) тргна во контраофанзива на 5 јуни и победи во ноември. Врангел, сопрен на Крим, дефинитивно е поразен. Грузија, Ерменија и Азербејџан се под власта на револуционерите. Борбата продолжува само на Далечниот Исток против бандите на Семјонов и Роман фон Унгерн-Штернберг (1886–1921), поддржани од Јапонците. Сепак, дури во октомври 1922 година немаше повеќе странски интервенционисти на територијата којашто, на 30 декември, стана Сојуз на Советските Социјалистички Републики (СССР).
Веројатно не е лошо да се потсетиме на овие неколку неспорни историски факти кога сакаме да зборуваме за злосторствата во овој дел од светот и во ова време.
Фусноти
[1] Marcel Cachin, Écrits et portraits, recueillis par Marcelle Herzog-Cachin, E.F.R., 1964.
[2] Marcel Cachin, Écrits et portraits, recueillis par Marcelle Herzog-Cachin, E.F.R., 1964.
[3] Lénine, Œuvres, t. 26, pp. 61-62.