Напишано: 1938
Извор: George Orwell “Homage to Catalonia”
Превод: Здравко Савески, од англиски јазик
Онлајн верзија: јули 2005
На источната страна од Хуеска, до крајот на март [1937], ништо не се случуваше - речиси буквално ништо. Бевме илјада двесте метри од непријателот. Кога фашистите беа потиснати назад во Хуеска, трупите на републиканската војска кои го држеа овој дел од линијата [на фронтот] не беа премногу ентузијастички настроени во своето напредување, така што линијата формира еден вид на џеб. Подоцна ќе мораше да се напредува - скокотлива работа при оган - но засега непријателот исто како и да не постоеше; нашата единствена преокупација беше да се згрееме и да најдеме доволно јадење. Всушност, имаше работи што многу ме интересираа во овој период и подоцна ќе опишам дел од нив. Но ќе се држам поблиску до текот на настаните ако овде се обидам да дадам одреден опис на внатрешната политичка ситуација на владината страна.
На почетокот ја игнорирав политичката страна на војната и токму околу ова време таа почна да му се наметнува на моето внимание. Ако не ве интересираат ужасите на партиската политика, повелете прескокнете го ова; се обидувам да ги прикажам политичките делови од ова кажување во посебни поглавја токму поради оваа причина. Но истовремено ќе биде доста невозможно да се пишува за Шпанската војна од чисто воен аспект. Тоа пред сито останато беше политичка војна. Ниту еден настан во неа, во кој било степен за време на првата година, не може да се разбере освен ако не се опфатат меѓупартиските борби што се случуваа зад владините линии.
Кога дојдов во Шпанија и некое време потоа, не само што не ме интересираше политичката ситуација, туку и не бев свесен за неа. Знаев дека таму се одвива војна, но немав поим каков вид војна. Ако некој ме прашаше зошто се зачленив во милицијата, јас ќе одговорев: “За да се борам против фашизмот”, а ако ме прашаше во прилог на што се борев, ќе одговорев: “За општата пристојност”. Ја прифатив верзијата на “Њус Кроникл” и “Њу стејтман” за војната како одбрана на цивилизацијата против манијакалниот преврат на војската на полковникот Блимпс, кој го плаќа Хитлер. Револуционерната атмосфера на Барселона длабоко ме привлече, но не направив обид да ја разберам. Што се однесува до калеидоскопот на политички партии и синдикати, со нивните заморни имиња - ПСУК, ПОУМ, ФАИ, ЦНТ, УГТ, ЈКИ, ЈСУ, АИТ - тие само ме раздразнуваа. На прв поглед изгледаше како Шпанија да ја зафатила некоја чума од иницијали. Знаев дека служам во нешто што се нарекуваше ПОУМ (се приклучив на милицијата на ПОУМ наместо на некоја друга, бидејќи се случи да пристигнам во Барселона со документи на НЛП), [1] но не сфаќав дека имало сериозни разлики помеѓу политичките партии. На Монте Посеро, кога посочија кон позицијата лево од нас, рекоа: “Тоа се социјалистите” (мислејќи на ПСУК). Ме заинтригира тоа и реков: “Па нели сите сме социјалисти?” Мислев дека е идиотски што луѓето кои се борат за своите животи треба да имаат посебни партии; мојот став секогаш беше: “Зошто да не можеме да ги отфрлиме сите овие политички бесмислици и да продолжиме со војната?” Тоа, се разбира, беше исправен “антифашистички” став, кој внимателно се ширеше преку англиските весници, во голема мера со цел да се спречат луѓето да ја сфатат вистинската природа на борбата. Но во Шпанија, особено во Каталонија, тоа беше став до кој никој не можеше или до кој никој не се држеше неограничено. Секој, колку и неволно, порано или подоцна фаќаше страна. Зашто дури и кога некој не се грижеше за политичките партии и за нивните спротивставени “линии”, беше премногу очигледно дека се работи за неговата сопствена судбина. Како член на милиција тој беше војник против Франко, но истовремено тој беше и пион во енормната борба што се одвиваше помеѓу две политички теории. Кога лутав по планините за да најдам дрва за огрев и се прашував дали ова е навистина војна или “Њус кроникл” ја измисли, кога бегав од комунистичките автоматски пушки при нередите во Барселона, кога конечно побегнав од Шпанија со полицијата еден чекор зад мене - сите овие работи ми се случуваа на тој особен начин, бидејќи служев во милицијата на ПОУМ, а не во ПСУК. Толку голема е разликата помеѓу двете низи иницијали!
За да ги разбере припадностите на владината страна, човек треба да знае како почна војната. Кога започнаа борбите на 18 јули [1936], веројатно секој антифашист во Европа почувствува морници на надеж. Зашто таму конечно, очигледно, демократијата стана против фашизмот. Зашто со години таканаречените демократски земји на секој чекор му се предаваа на фашизмот. На Јапонците им се дозволи да прават што сакаат во Манџурија. Хитлер дојде на власт и продолжи со масакрирање на политичките противници од сите бои. Мусолини ги бомбардираа Абисинците [Етиопјаните], додека педесет и три нации (мислам дека беа педесет и три) произведуваа побожни звуци “против”. Кога Франко се обиде да ја собори умерено лево-ориентираната влада, шпанскиот народ, наспроти сите очекувања, се крена против него. Изгледаше - можеби и беше - пресвртна точка.
Но постојат неколку поенти кои главно не беа забележани. Да почнеме со тоа, Франко строго не можеше да се споредува со Хитлер или Мусолини. Неговиот преврат беше воен бунт поддржан од аристократијата и црквата и главно, особено на почетокот, беше обид не толку да се наметне фашизам колку да се обнови феудализмот. Тоа значеше дека Франко против себе не ја имаше само работничката класа, туку и различни делови од либералната буржоазија - самите луѓе кои се приврзаници на фашизмот кога тој ќе се појави во помодерен облик. Поважен од ова беше фактот дека шпанската работничка класа, за разлика од она што ние можеме да го направиме во Англија, не му пружи отпор на Франко во име на “демократијата” и “статус квото”, нејзиниот отпор беше придружен со - некој би можел речиси да каже, тој се состоеше од - јасен револуционерен изблик. Земјата беше заземена од селаните; многу фабрики и најголем дел од транспортот беше заземен од синдикатите; црквите беа разорени, а свештениците беа истерани или убиени. “Дејли мејл”, придружен од бодрењето на католичкото свештенство, можеше да го претстави Франко како патриот што ја спасува својата земја од ордите демонски “црвени”.
Првите неколку месеци од војната вистинскиот противник на Франко не беше толку владата колку синдикатите. Штом избувна превратот, организираните градски работници одговорија со повик на генерален штрајк и потоа со барање - и, по борбите, со добивање - на оружје од јавните арсенали. Ако тие не делуваа спонтано и повеќе или помалку независно, доста разбирливо е дека на Франко никогаш нема да му се пружеше отпор. Се разбира, не може да има сигурност во врска со ова, но барем има причини така да се мисли. Владата направи малку обиди или дури и воопшто не се обиде да го спречи превратот, кој се предвидуваше веќе долго време, а кога започна бељата нејзиниот став беше слаб и колеблив, всушност беше таков толку многу што Шпанија имаше три премиери во еден ден. [2] Уште повеќе, единствениот чекор што можеше да ја спаси моменталната ситуација, вооружувањето на работниците, беше неволно преземен и тоа само како одговор на насилното народно бранување. Сепак, оружјето беше разделено и во големите градови на источна Шпанија фашистите со голем напор беа победени, главно од страна на работничката класа, потпомогната од некои вооружени сили (Јуришните гарди итн.) кои останаа лојални. Тоа беше вид на напор што веројатно единствено би можел да го направат луѓе кои се бореа со револуционерни намери - т.е. кои веруваа дека се борат за нешто подобро од статус квото. Во различните центри на бунтот се мислеше дека умреле три илјади луѓе по улиците во еден ден. Мажи и жени вооружени само со снопови динамит претрчуваа преку отворени плоштади и атакуваа врз камени зданија кои ги држеа обучени војници со автоматски пушки. Гнездата со автоматски пушки кои фашистите ги распоредија на стратешки места беа смачкани од такси возила кои јуреа кон нив со брзина од 60 милји на час. Дури и кога некој немаше слушнато за заземањето на земјата од страна на селаните, за воспоставувањето на локални совети итн., тешко дека можеше да се поверува дека анархистите и социјалистите кои беа окосницата на отпорот ги правеа овие работи за зачувување на капиталистичката демократија, која, особено според анархистичките гледишта, не беше ништо повеќе од централизирана измамничка машина.
Во меѓувреме, работниците имаа оружје во рацете и во оваа фаза се воздржуваа од нивно предавање (дури и по една година се проценуваше дека анархо-синдикалистите во Каталонија поседуваа 30 илјади пушки). Селаните ги зазедоа имотите на крупните профашистички земјопоседници. Заедно со колективизацијата на индустријата и транспортот имаше обид да се утврдат во груби црти почетоците на работничката власт преку локални комитети, работнички патроли за да ги заменат старите прокапиталистички полициски сили, работнички милиции итн. Се разбира дека процесот не беше униформен и во Каталонија отиде подалеку отколку на други места. Имаше области каде институциите на локалната влада останаа речиси недопрени и области каде што тие постоеја рамо до рамо со револуционерните комитети. На неколку места беа основани независни анархистички комуни, а некои од нив продолжија да опстојуваат и по една година, кога владата насилно ги задуши. Во Каталонија, во првите неколку месеци, најголем дел од вистинската власт беше во рацете на анархо-синдикалистите, кои контролираа најголем дел од клучните индустрии. Она што се случи во Шпанија всушност не беше само граѓанска војна, туку почеток на револуција. Токму овој факт антифашистичкиот печат вон Шпанија намеруваше да го прикрие. Прашањето беше сведено на “фашизам против демократија”, а револуционерниот аспект се криеше колку што е можно повеќе. Во Англија, каде што печатот е поцентрализиран, а јавноста може повеќе да се мами од каде било на друго место, само две верзии на Шпанската војна имаа публицитет за кој вреди да се зборува: десничарската верзија за христијанските патриоти против окрвавените болшевици и левичарската верзија за џентлменските републиканци кои задушуваат воен бунт. Централното прашање беше успешно прикривано.
Постоеја неколку причини за тоа. Да почнеме со тоа, ужасни лаги околу ѕверства се ширеа од страна на профашистичкиот печат, а добронамерните пропагандисти несомнено дека мислеа дека и' помагаат на шпанската влада негирајќи дека Шпанија “станала црвена”. Но главната причина беше оваа: тоа што, освен малите револуционерни групи кои постојат во сите земји, целиот свет беше решен да се спречи револуцијата во Шпанија. Особено Комунистичката партија, со Советска Русија зад неа, ја стави целата своја тежина против револуцијата. Беше комунистичка теза тоа дека револуцијата во оваа фаза би била фатална и дека она што треба да биде целта во Шпанија не е работничка контрола, туку буржоаска демократија. Едвај да е потребно да се истакнува зошто “либералното” капиталистичко мислење ја зазеде истата линија. Странскиот капитал имаше многу инвестирано во Шпанија. Влечната компанија на Барселона, на пример, претставуваше десет милиони британски капитал; а во меѓувреме синдикатите го зазедоа целиот транспорт во Каталонија. Ако револуцијата отидеше понатаму нема да имаше компензации, или ќе ги имаше многу малку; ако преовладееше капиталистичката република, странските инвестиции ќе беа безбедни. И бидејќи револуцијата мораше да биде скршена, во голема мера работите беа упростени ако се преправаше дека никаква револуција не се случила. На таков начин можеше да биде прикриена вистинската важност на секој настан; секое поместување на власта од синдикатите кон централната власт можеше да биде претставено како нужен чекор на воената реорганизација. Ситуацијата што беше произведена беше крајно чудна. Надвор од Шпанија малкумина сфатија дека таму има револуција; внатре во Шпанија никој не се сомневаше во тоа. Дури и весниците на ПСУК. Оние што беа контролирани од комунистите и што повеќе или помалку беа посветени на антиреволуционерна политика, зборуваа за “нашата славна револуција”. А во меѓувреме, комунистичкиот печат во странските земји извикуваше дека никаде нема знаци на револуција; заземањето на фабриките, воспоставувањето на работнички комитети итн., не се случија - или, според друга верзија, се случија, но “немаа политичко значење”. Според “Дејли воркер” (6 август 1936) оние што велат дека шпанскиот народ се бори за општествена револуција, или за било што друго освен за буржоаска демократија, беа “отворени лажливи подлеци”. Од друга страна, Хуан Лопез, член на владата во Валенсија, во февруари 1937 објави дека “шпанскиот народ ја пролеваше својата крв, не за демократската република и нејзиниот хартиен Устав, туку за... револуција.” Така испаѓа дека помеѓу отворените лажливи подлеци има и членови на владата, за која ни беше понудено да се бориме. Некои од странските антифашистички весници дури и спаднаа на жалната лага на преправање дека црквите беа напаѓани само кога се користеа како фашистички упоришта. Во стварноста, црквите се пљачкаа насекаде и беше нешто што се подразбираше, зашто совршено јасно се разбираше дека шпанската црква е дел од капиталистичкиот систем. За шест месеци во Шпанија видов само две неоштетени цркви и сè до отприлика јули 1937 не беше дозволено ниту една црква повторно да биде отворена и да одржува служби, со исклучок на една или две протестантски цркви во Мадрид.
Но, на крајот на краиштата, се работеше за почеток на една револуција, а не за комплетирана работа. Дури и кога работниците, сигурно во Каталонија и можно на други места, имаа моќ да го сторат тоа, не ја соборуваа или целосно не ја заменуваа владата. Очигледно дека не можеа да постапат така кога Франко чукаше на портата и кога делови од средната класа беа на негова страна. Земјата беше во преодна фаза која беше способна или да се развие во насока на социјализам или да се врати на обична капиталистичка република. Селаните го имаа најголемиот дел од земјата и веројатно ќе ја задржеа, освен ако Франко не победеше; сите крупни индустрии беа колективизирани, но дали ќе останеа колективизирани или повторно ќе беше воведен капитализам, зависеше од тоа која група ќе се здобиеше со контрола на крајот. На почетокот и за централната влада и за каталонскиот генералитет (полу-автономната каталонска влада) дефинитивно можеше да се каже дека ја претставуваат работничката класа. На чело на владата беше Кабаљеро, лев социјалист, и беше составена од министри кои го претставуваа УГТ (социјалистичките синдикати) и ЦНТ (синдикалистичките синдикати контролирани од анархистите). Каталонскиот генералитет на кратко фактички беше заменет од еден антифашистички Комитет за одбрана, [3] составен главно од делегати на синдикатите. Подоцна, Комитетот за одбрана беше распуштен и Генералитетот повторно беше основан за да ги претставува синдикатите и разните левичарски партии. Но секое последователно преструктуирање на владата беше движење кон десно. Прво, ПОУМ беше исфрлен од Генералитетот; по шест месеци Кабаљеро беше заменет од десниот социјалист Негрин; кратко потоа ЦНТ беше елиминиран од владата, потоа и УГТ; потоа ЦНТ беше отстранет од Генералитетот; на крајот, една година по почетокот на војната и револуцијата, остана влада целосно составена од десни социјалисти, либерали и комунисти.
Општото поместување кон десно започна отприлика во октомври-ноември 1936, кога СССР почна да ја снабдува со оружје владата, при што власта почна да преминува од кај анархистите кај комунистите. Освен Русија и Мексико никоја друга земја немаше достојност да му излезе во пресрет на спасувањето на владата, а Мексико, поради очигледни причини, не можеше да обезбедува оружје во големи количини. Следствено, Русите беа во позиција да ги диктираат условите. Имаше малку сомнежи дека овие услови беа, во суштина, “спречете ја револуцијата или нема да добиете оружје” и дека првиот чекор против револуционерните елементи, исклучувањето на ПОУМ од Каталонскиот генералитет, беше преземен под наредба од СССР. Се одрекуваше дека руската влада врши каков било непосреден притисок, но таа поента нема голема важност, зашто комунистичките партии од сите земји можат да се земат како спроведувачи на руската политика, а не може да се одрекува дека Комунистичката партија беше главниот двигател против ПОУМ, подоцна против анархистите и против делот на Кабаљеро од социјалистите и, општо, против револуционерната политика. Штом СССР интервенира, беше осигурена победата на Комунистичката партија. Да почнеме со тоа, благодарноста до Русија за оружјето и фактот што Комунистичката партија, особено по пристигнувањето на Интернационалните бригади, изгледаше способна да ја добие војната, исклучително го зголеми престижот на комунистите. Второ, руското оружје се доставуваше преку Комунистичката партија и партиите во сојуз со неа, кои гледаа нивните политички противници да добијат колку што е можно помалку од оружјето. [4] Трето, преку прогласувањето на нереволуционерна политика, комунистите можеа да ги соберат во едно сите оние кои се плашеа од екстремистите. Лесно беше, на пример, да се соберат побогатите селани против колективизациската политика на анархистите. Членството на партијата енормно растеше и приливот главно беше од средната класа - дуќанџии, службеници, воени офицери, добростоечки селани итн. итн. Оваа војна во суштина беше триаголна борба. Борбата против Франко мораше да продолжи, но симултана цел на владата беше да се поврати власта што остана во рацете на синдикатите. Тоа беше сторено преку серија мали потези - политика на убоди со игла, како што некои ја нарекуваа - и во целина многу паметно. Немаше општи и очигледно контрареволуционерни потези и до мај 1937 едвај да беше потребно да се употреби сила. Работниците секогаш беа принудувани да се покорат преку аргумент кој речиси беше премногу очигледен за да биде потребно да се изрази: “Ако не го направите ова, она и другото, ќе ја изгубиме војната.” Во секој случај, не е потребно да се каже, изгледаше дека она што воената нужност го бараше е предавање на нешто што работниците го освоија за себе во 1936. Но аргументот едвај можеше да не успее, зашто да се изгуби војната беше последната работа што ја сакаа револуционерните партии; ако војната беше загубена, демократијата и револуцијата, социјализмот и анархизмот, ќе станеа зборови без значење. Анархистите, единствената револуционерна партија доволно голема за да биде важна, беа принудени да отстапуваат точка по точка. Процесот на колективизација беше прекинат, локалните комитети збришани, работничките патроли укинати, а предвоените полициски сили, во голема мера зајакнати и многу тешко вооружени, повторно беа воведени, додека разните клучни индустрии што беа под контрола на синдикатите беа преземени од страна на владата (заземањето на Телефонската централа на Барселона, кое доведе до мајските борби, беше еден од инцидентите во овој процес); на крајот, најважно од сè, работничките милиции, втемелени врз синдикатите, постепено беа кршени и прераспределени помеѓу новата Народна војска, “неполитичка” војска врз ситнобуржоаски линии, со диференцирани платни стапки, привилегирана офицерска каста итн. итн. При дадените околности ова навистина беше решавачки чекор; во Каталонија се случи подоцна отколку на другите места, зашто токму таму револуционерните партии беа најсилни. Очигледно, единствената гаранција дека работниците дека ќе ги задржат своите придобивки е да задржат дел од вооружените сили под своја контрола. Како и обично, распуштањето на милициите беше сторено во име на воената ефикасност; а и никој не одрекуваше дека е потребна темелна воена реорганизација. Сепак, би било сосема можно да се реорганизираат милициите и да се направат поефикасни, а истовремено да бидат под непосредна контрола на синдикатите; главната цел на промената беше да се осигури дека анархистите нема да поседуваат сопствена војска. Уште повеќе, демократскиот дух на милициите ги направи колевки на револуционерните идеи. Комунистите тоа многу добро го знаеја и непрекинато и огорчено пцуеја против принципот на ПОУМ и на анархистите за иста плата за сите чинови. Се случуваше едно општо “буржоазирање”, намерно уништување на егалитарниот дух од првите неколку месеци од револуцијата. Сето тоа се случи така брзо што луѓето што последователно ја посетуваа Шпанија на интервали од неколку месеци изјавуваа дека едвај изгледа како да се посетува истата земја; она што изгледаше на површината и на кратко време дека е работничка држава пред очи се менуваше во обична буржоаска република со нормална поделба на богати и сиромашни. До есента 1937 “социјалистот” Негрин почна во јавните говори да изјавува дека “ја почитуваме приватната сопственост”, а членовите на Кортесот кои на почетокот на војната мораа да ја напуштат земјата поради сомнежите околу нивните фашистички симпатии, се враќаа во Шпанија. Целиот процес е лесно да се разбере ако се има на ум дека тој произлегуваше од привремен сојуз на кој фашизмот, во одредени облици, го присилува буржујот и работникот. Овој сојуз, познат како Народен фронт, во суштина е сојуз на непријатели и изгледа веројатно дека тој мора да заврши кога едниот дел ќе го проголта другиот. Единствената неочекувана карактеристика на шпанската ситуација - и надвор од Шпанија таа предизвика огромно недоразбирање - е што помеѓу партиите на страната на владата комунистите не стоеја на крајната левица, туку на крајната десница. Во стварноста ова не требаше да предизвика никакво изненадување, зашто тактиката на комунистичките партии насекаде, особено во Франција, јасно даде до знаење дека официјалниот комунизам мора да се смета, во секоја прилика во тоа време, како антиреволуционерна сила. Целата политика на Коминтерната сега е потчинета (би можело да се оправда, имајќи ја во предвид светската ситуација) на одбраната на СССР, која зависи од систем на воени сојузи. Особено СССР е во сојуз со Франција, капиталистичко-империјалистичка земја. Сојузот малку и' користи на Русија ако францускиот капитализам не биде силен, поради што комунистичката политика во Франција мора да биде антиреволуционерна. Ова не значи само дека француските комунисти сега маршираат под знамето триколор и ја пеат “Марсељезата”, туку и дека, што е многу поважно, треба да се откажат од секаква ефективна агитација во француските колонии. Има помалку од три години откако Торез, секретарот на Француската комунистичка партија, изјави дека француските работници некогаш нема да бидат влечени за нос до војна со нивните германски другари; [5] тој сега е еден од најгрлестите патриоти во Франција. Смислата на однесувањето на Комунистичката партија во која било земја е воениот однос на таа земја, фактички или потенцијален, кон СССР. Во Англија, на пример, позицијата сè уште е нејасна, следствено, Англиската комунистичка партија сè уште е непријателски расположена кон Националната влада и божем се противи на вооружувањето. Сепак, ако Велика Британија влезе во сојуз или дојде до воено разбирање со СССР, англискиот комунист, како и францускиот, нема да има друг избор освен да стане добар патриот и империјалист; веќе има опоменувачки знаци за ова. Во Шпанија, комунистичката “линија” несомнено беше под влијание на фактот дека Франција, рускиот сојузник, силно ќе се противи на еден револуционерен сосед и ќе го протресе небото и земјата за да го спречи ослободувањето на шпанско Мароко. “Дејли мејл”, со неговите прикаски за црвената револуција финансирана од Москва, дури уште повеќе грешеше од обично. Во стварноста, токму комунистите пред сите останати беа оние што ја спречија револуцијата во Шпанија. Подоцна, кога десничарските сили ја имаа целосната контрола, комунистите покажаа дека се волни да одат доста подалеку од либералите во ловот на револуционерните водачи. [6]
Се обидов да го скицирам општиот тек на Шпанската револуција во текот на нејзината прва година, зашто тоа го прави полесно разбирањето на ситуацијата во секој даден момент. Сепак не сакам да сугерирам дека во февруари ги имав сите мислења што се имплицитни во сето она погоре кажано. Да почнеме со тоа, работите кои најмногу ме просветлија сè уште не се имаа случено и во секој случај моите симпатии некако беа различни од тоа какви се сега. Тоа делумно беше поради тоа што политичката страна на војната ми беше досадна и природно реагирав против гледиштето што најчесто го слушав - т.е. гледиштето на ПОУМ-НЛП. Англичаните меѓу кои бев главно беа членови на НЛП, со неколкумина членови на КП помеѓу нив, и најголемиот дел од нив беа многу подобро политички образовани од мене. Со недели на крајот, за време на досадниот период кога ништо не се случуваше околу Хуеска, се најдов среде политичка дискусија која практично никогаш не престануваше. Во шталата со провев и лош мирис од куќата на фармата на кој бевме на конак, во задушливото црнило од ископините, во измрзнувачките полноќни часови зад градобраните, одново и одново се расправаше за спротивставените партиски “линии”. Исто беше и помеѓу Шпанците и најголемиот дел од весниците што ги видовме од меѓупартиските разидувања направија своја главна тематика. Требаше да се биде глув или имбецил за да не се собере некоја идеја за она за што се залагаа различните партии.
Од гледна точка на политичката теорија, важни беа само три партии, ПСУК, ПОУМ и ЦНТ-ФАИ, лабаво опишани како анархисти. Ќе се занимавам прво со ПСУК, како најважна; тоа беше партијата која победи на крајот и дури во ова време очигледно беше надмоќна.
Неопходно е да се објасни дека кога некој зборува за “линијата” на ПСУК, мисли на “линијата” на Комунистичката партија. ПСУК (Partido Socialista Unificado de Cataluña) беше Социјалистичката партија на Каталонија; беше основана на почетокот од војната преку фузија на различни марксистички партии, вклучувајќи ја и Каталонската комунистичка партија, но сега беше целосно под комунистичка контрола и беше поврзана со Третата интернационала. На други места во Шпанија не се случи формално обединување на социјалистите и комунистите, но гледиштата на комунистите и десните социјалисти насекаде можеа да се сметаат за идентични. Грубо зборувајќи, ПСУК беше политички орган на УГТ (Unión General de Trabajadores), социјалистичкиот синдикат. Членовите на овој синдикат низ цела Шпанија сега броеја околу милион и половина. Тој содржеше многу секции на физички работници, но од избувнувањето на војната, проголта и голем прилив на членови од средната класа, зашто во раните “револуционерни” денови, луѓето од секаков вид сметаа дека е корисно да се зачленат или во УГТ или во ЦНТ. Двата блокови синдикати се преклопуваа, но од двата ЦНТ дефинитивно повеќе беше организација на работничката класа. Поради тоа ПСУК беше партија делумно на работниците и делумно на ситната буржоазија - на дуќанџиите, службениците и побогатите селани.
“Линијата” на ПСУК која ја проповедаше комунистичкиот и прокомунистичкиот печат во целиот свет приближно беше оваа:
“Во овој момент ништо не е важно освен добивањето на војната; без победа во војната сето останато е без значење. Поради тоа не е моментот да се зборува за притискање на револуцијата напред. Не можеме да си дозволиме да ги отуѓиме селаните преку наметнување на колективизација врз нив и не можеме да си дозволиме да ги преплашиме средните класи кои се борат на наша страна. Пред сè поради ефикасноста мораме да го отстраниме револуционерниот хаос. Мораме да имаме силна централна власт наместо локалните комитети и мораме да имаме соодветно обучена и целосно милитаризирана војска под единствена команда. Врзувањето за фрагментите работничка контрола и папагализирањето на револуционерните фрази е повеќе од бескорисно; тоа не само што е опструирачки, туку дури и контрареволуционерно, зашто води кон поделби кои фашистите можат да ги употребат против нас. Во оваа фаза не се бориме за диктатура на пролетаријатот, се бориме за парламентарна демократија. Оној што се обидува да ја претвори граѓанската војна во општествена револуција игра во прилог на фашистите и според резултатот, ако не и според намерата, е предавник.”
Линијата на ПОУМ се разликуваше од ова речиси во секоја точка, освен, се разбира, околу важноста да се добие војната. ПОУМ (Partido Obrero de Unificación Marxista) [7] беше една од оние дисидентски комунистички партии кои се појавија во многу земји во последните неколку години како резултат на опозицијата во однос на “сталинизмот” т.е. на промената, вистинска или привидна, во комунистичката политика. Составен беше делумно од поранешни комунисти и делумно од една претходна партија, Работничкиот и селански блок. Бројно тоа беше мала партија, [8] без многу влијание надвор од Каталонија и главно важна поради тоа што содржеше невообичаено висока пропорција на политички свесни членови. Во Каталонија негово главно упориште беше Лерида. Не претставуваше никој блок синдикати. Членовите на милициите на ПОУМ главно беа членови на ЦНТ, но фактичките членови на партијата обично припаѓаа на УГТ. Сепак, ПОУМ само во ЦНТ имаше одредено влијание. “Линијата” на ПОУМ приближно беше оваа:
“Бесмислено е да се зборува за спротивставување на фашизмот преку буржоаска 'демократија'. Буржоаската 'демократија' е само друго име за капитализмот, а тоа е и фашизмот; да се бориш против фашизмот во име на 'демократијата' значи да се бориш против еден облик на капитализам во име на друг, кој подлежи на преминување во првиот во секој момент. Единствената реална алтернатива на фашизмот е работничката контрола. Ако утврдиш некоја помала цел од оваа, тогаш или ќе му ја врачиш победата на Франко, или, во најдобар случај, ќе го пуштиш фашизмот да влезе на задна врата. Во меѓувреме работниците мораат да се држат до секое делче што го освоиле; ако отстапат што било на полу-буржоаската влада, можат да сметаат на тоа дека ќе бидат измамени. Работничките милиции и полициски сили мораат да се зачуваат во нивната сегашна форма и на секој обид да се “буржоазираат” треба да му се пружи отпор. Ако работниците не ги контролираат вооружените сили, вооружените сили ќе ги контролираат работниците. Војната и револуцијата се неделиви.”
Анархистичкото гледиште помалку лесно може да се дефинира. Во секој случај лабавиот термин “анархисти” се употребува за да се опфати мноштво луѓе со многу различни мислења. Огромниот блок синдикати што го прават ЦНТ (Confederación Nacional de Trabajadores), со отприлика два милиони членови, го имаше за свој политички орган ФАИ (Federación Anarquista Ibérica) [9], фактички анархистичка организација. Но дури и членовите на ФАИ, иако секогаш со примеси, какви што можеби се сите Шпанци, на анархистичката филозофија, нужно не беа анархисти во најчиста смисла. Особено од почетокот на војната тие се придвижија повеќе во насока на вообичаениот социјализам, зашто околностите ги принудија да земат учество во централизираната администрација и дури да ги прекршат сите свои принципи влегувајќи во владата. Сепак, темелно се разликуваа од комунистите во тоа што, како ПОУМ, целеа кон работничка контрола, а не кон парламентарна демократија. Ја прифатија паролата на ПОУМ, “војната и револуцијата се неделиви”, иако беа помалку догматски настроени околу тоа. Грубо зборувајќи, ЦНТ-ФАИ се залагаше за: 1) непосредна контрола врз индустријата од страна на работниците вклучени во секоја индустрија, на пример, во транспортот, текстилните фабрики итн.; 2) власт на локалните комитети и отпор на сите облици на централизиран авторитаризам; 3) бескомпромисно непријателство кон буржоазијата и Црквата. Последната точка, иако најмалку прецизна, беше најважна. Анархистите беа спротивниот пол од мнозинството таканаречени револуционери во тоа што иако нивните принципи беа доста неодредени, нивната омраза кон привилегиите и неправдата беше совршено изворна. Филозофски, комунизмот и анархизмот се два различни пола. Практично - т.е. во однос на општеството кон кое се стремат - разликата главно се однесува на нагласокот, но е доста непомирлива. Нагласокот на комунистите секогаш е врз централизмот и ефикасноста, на анархистите - врз слободата и еднаквоста. Анархизмот има длабоки корени во Шпанија и веројатно ќе го надживее комунизмот кога ќе се повлече руското влијание. За време на првите два месеци од војната, анархистите повеќе од останатите беа оние што ја спасија ситуацијата, а и подоцна од ова анархистичките милиции, и покрај нивната недисциплинираност, беа познати како најдобри борци помеѓу чисто шпанските сили. Од околу февруари 1937 натаму анархистите и ПОУМ можеа до одредена мера да се стават во ист кош. Ако анархистите, ПОУМ и левото крило на социјалистите имаа смисла да се здружат и да притиснат за една реалистична политика, историјата на војната можеби ќе беше поинаква. Но во раниот период, кога изгледаше дека револуционерните партии ја имаат играта во своите раце, ова беше невозможно. Помеѓу анархистите и социјалистите постоеја древни љубомори, ПОУМ, како марксисти, беа скептични кон анархизмот, додека од чисто анархистичка гледна точка “троцкизмот” на ПОУМ не беше многу преферирачка опција од “сталинизмот” на комунистите. Сепак, комунистичката тактика се стремеше да ги приближи двете партии. Кога ПОУМ се вклучи во катастрофалните борби во Барселона во мај, тоа главно беше поради инстинктот да се стои зад ЦНТ, а подоцна, кога беше потиснат ПОУМ, анархистите беа единствените кои се осмелуваа да кренат глас во негова одбрана.
Такво беше, грубо зборувајќи, поврзувањето на силите. На едната страна ЦНТ-ФАИ, ПОУМ и дел од социјалистите, залагајќи се за работничка контрола; на другата страна десните социјалисти, либералите и комунистите, залагајќи се за централизирана власт и милитаризирана војска.
Лесно е да се увиди зошто, во ова време, го преферирав комунистичкото гледиште пред она на ПОУМ. Комунистите имаа одредена практична политика, очигледно подобра политика од гледна точка на општото разбирање кое гледа само неколку месеци напред. А сигурно секојдневната политика на ПОУМ, неговата пропаганда итн., беше неискажливо лоша; мораше да биде таква, зашто инаку ќе беше способен да привлече повеќе следбеници од масите. Она што насекаде беше несомнено е дека комунистите - така ми изгледаше мене - продолжуваат со војната, додека ние и анархистите тапкаме во место. Ова беше општото чувство во тоа време. Комунистите се здобија со власт и со голем раст во членството делумно преку апелирање до средните класи наспроти револуционерите, но делумно и бидејќи беа единствените што изгледаа способни да ја добијат војната. Руското оружје и прекрасната одбрана на Мадрид од страна на трупите главно под комунистичка контрола ги направи комунистите херои на Шпанија. Како што некој тоа го кажа, секој руски авион што прелетуваше над нашите глави беше комунистичка пропаганда. Револуционерниот пуризам на ПОУМ, иако ја гледав логиката, ми изгледаше доста неплоден. На крајот на краиштата, единственото што беше важно е да се добие војната.
Во меѓувреме, имаше ѓаволски меѓупартиски разидувања што се одвиваа во весниците, во памфлетите, на постерите, во книгите - насекаде. Во тоа време весници што најчесто ги гледав беа весниците на ПОУМ, “Ла Батаља” и “Аделанте”, и нивните непрекинати замерки против “контрареволуционерниот” ПСУК ми се чинеа вообразени и заморни. Подоцна, кога поблиску го проучив печатот на ПСУК и на комунистите, сфатив дека ПОУМ речиси и да беше без вина споредено со неговите противници. Настрана од сето останато, тој имаше многу помали можности. За разлика од комунистите, немаа пристап до кој било весник надвор од својата земја, а во Шпанија беа во исклучителна неповолност, бидејќи цензурата на печатот главно беше под комунистичка контрола, што значеше дека весниците на ПОУМ беа подложни на забранување или казнување ако кажат нешто што би наштетило. Исто така праведно кон ПОУМ е да се каже дека иако можеби држеше бескрајни проповеди за револуцијата и го цитираше Ленин ad nauseam [непрекинато, одново и одново] , обично не се впушташе во лични клеветања. Исто така, ја држеа својата полемика главно на статиите по весниците. Неговите големи постери во боја, наменети за пошироката јавност (постерите се важни во Шпанија, со нејзиното бројно неписмено население), не ги напаѓаа ривалските партии и едноставно беа антифашистички или апстрактно револуционерни; такви беа и песните што ги пееја членовите на милициите. Комунистичките напади беа доста поразлична работа. Ќе морам да се занимавам со некои од нив понатаму во оваа книга. Тука можам да дадам само кратко посочување на комунистичката линија на напад.
На површината расправијата помеѓу комунистите и ПОУМ беше прашање на тактиката. ПОУМ беше за моментална револуција, комунистите не беа. Досега добро; имаше многу што да се каже на двете страни. Понатаму, комунистите тврдеа дека пропагандата на ПОУМ ги дели и слабее владините сили и на тој начин ја загрозува војната; повторно, иако на крајот не се согласувам, од ова може да се направи добар случај. Но тука доаѓа до особеноста на комунистичката тактика. На почетокот претпазливо, потоа погласно, тие почнаа да тврдат дека ПОУМ ги дели владините сили не поради лоша проценка туку намерно. Беше објавено дека ПОУМ не е ништо друго освен банда маскирани фашисти, платени од Франко и Хитлер, кои притискаат кон псевдореволуционерна политика како начин за помагање на фашистичката кауза. ПОУМ беше “троцкистичка” организација и “Франкова петта колона”. Тоа подразбираше дека илјадниците луѓе од работничката класа, вклучително и осум до десет илјади војници што смрзнуваа по рововите на првата фронтална линија и стотиците странци што дојдоа во Шпанија да се борат против фашизмот, често жртвувајќи ги своите средства за живот и своето државјанство за да го сторат тоа, едноставно беа предавници платени од непријателот. А оваа прикаска се ширеше низ цела Шпанија преку постерите итн. и се повторуваше одново и одново во комунистичкиот и прокомунистичкиот печат низ цел свет. Можам да наполнам пола дузина книги со цитати ако изберам да ги собирам.
Ова, значи, беше она што тие го кажуваа за нас: дека сме троцкисти, фашисти, предавници, убијци, страшливци, шпиони итн. Признавам дека не беше пријатно, особено кога човек ќе помислеше на некои од луѓето кои беа одговорни за тоа. Не е убаво да се види шпанско момче од 15 години што го носат на носилка преку линијата, со зашеметено бело лице кое гледа од под чаршавот, и да се помисли на залижаните лица во Лондон и Париз кои пишуваат памфлети докажувајќи дека тоа момче е маскиран фашист. Една од најстрашните карактеристики на војната е што целата воена пропаганда, сето врискање, лаги и омраза постојано доаѓа од луѓето кои не се борат. Членовите на милициите на ПСУК кои ги знаев од фронтот, комунистите од Интернационалните бригади кои ги среќавав од време на време никогаш не ме нарекуваа троцкист или предавник; им ги оставаа таквите работи на новинарите во заднината. Сите луѓе што пишуваа памфлети против нас и што нè оцрнуваа по весниците си седеа на безбедно дома, или во најлош случај во канцелариите на весниците во Валенсија, стотици милји од куршумите и калта. И настрана од обвинувањата при меѓу-партиските разидувања, сите вообичаени воени работи, бучното клеветење, јуначењето, оцрнувањето на непријателот - сето тоа го правеа, како и обично, луѓе кои не се бореа и кои во многу случаи побрзо би истрчале сто милји отколку да се борат. Една од најмрачните ефекти на оваа војна беше што ме научи дека левичарскиот печат е исто толку лажлив и нечесен како оној десничарскиот.[10] Навистина искрено чувствувам дека на нашата страна - на владината страна - оваа војна беше поразлична од вообичаените, империјалистички војни; но од природата на воената пропаганда човек никогаш не би го претпоставил тоа. Едвај да почнаа борбите кога весниците на десницата и левицата симултано потонаа во истото ѓубриште на злоупотребите. Сите го паметиме постерот на “Дејли мејл”: “ЦРВЕНИТЕ РАСПНУВААТ КАЛУЃЕРКИ”, додека за “Дејли воркер” Странската легија на Франко беше “составена од убијци, трговци со бело робје, наркозависници и отпадници од секоја европска земја.” Сè до октомври 1937 “Њу стејтсмен” ни се закануваше со приказни за фашистички барикади направени од телата на живи деца (најнепогодната работа за правење барикади), а г-дин Артур Брајант изјавуваше дека “сечењето со пила на нозете на еден конзервативен трговец” беше “вообичаена работа” за лојалистичката Шпанија. Луѓето кои пишуваат вакви работи никогаш не се борат; можно е дека тие веруваат дека пишувањето на такви работи е замена за војувањето. Во сите војни е исто; војниците го вршат војувањето, новинарите го вршат викањето, а ниту еден вистински патриот никогаш не му се приближува на фронтовските ровови, освен при најкратката од пропагандните тури. Понекогаш ми е удобно да мислам дека авионот ги менува условите на војните. Можеби кога ќе дојде следната голема војна ќе видиме глетка без преседан во цела историја - шовинист со дупка од куршум во себе.
Што се однесува до новинарскиот дел, војната беше рекет како и секоја друга војна. Но постоеше оваа разлика: додека новинарите обично ги чуваат своите најубиствени пцости за непријателот, во овој случај, како што минуваше времето, комунистите и ПОУМ почнаа да пишуваат поогорчено едни против други отколку против фашистите. Сепак, не можев да се натерам да го сфатам тоа сериозно. Меѓу-партиските разидувања беа досадни па дури и одвратни, но ми изгледаа како внатрешна караница. Не верував дека ќе променат што било или дека имаше каква било навистина непомирлива разлика во политиките. Сфаќав дека комунистите и либералите се свртија против дозволувањето револуцијата да оди напред; не сфаќав дека тие би можеле да бидат способни да ја свртат назад .
Имаше добра причина за тоа. Целото време бев на фронтот, а на фронтот општествената и политичката атмосфера не се промени. Ја напуштив Барселона на почетокот од јануари и не добив отсуство до крајот на април; и сето време - всушност и подоцна - на делот од Арагон што го контролираа анархистичките и ПОУМ трупите, опстојуваа истите услови, барем надворешно. Револуционерната атмосфера остана каква што ја запознав на почетокот. Генералот и обичниот војник, селанецот и членот на милицијата, сè уште се среќаваа како рамноправни; секој имаше иста плата, носеше иста облека, јадеше иста храна и секому му се обраќаше на “ти” и со “другар”; немаше шефовска класа, служечка класа, питачи, проститутки, адвокати, свештеници, лижење на чизмите, допирање на капите. Го дишев воздухот на еднаквоста и доволно бев прост да помислам дека така беше низ цела Шпанија. Не сфаќав дека повеќе или помалку случајно бев изолиран помеѓу најреволуционерниот дел на шпанската работничка класа.
Така, кога моите политички пообразовани другари ми кажуваа дека човек не може да заземе чисто воен став кон војната и дека изборот лежи помеѓу револуцијата и фашизмот, јас инклинирав кон тоа да им се смеам. Во целина, јас го прифатив комунистичкото гледиште, кое се сведуваше на ставот: “не можеме да зборуваме за револуција додека не ја добиеме војната”, а не гледиштето на ПОУМ, кое се сведуваше на ставот: “мораме да одиме напред или ќе одиме назад”. Подоцна кога одлучив дека ПОУМ беше во право, или во секој случај дека беше повеќе во право од комунистите, тоа целосно не беше врз основа на некоја теорија. На хартија комунистичкиот случај беше добар; проблемот беше што фактичкото однесување направи тешко да се верува дека тие тоа го застапуваа во добра вера. Често повторуваната парола: “Војната прво, а потоа револуцијата”, иако во неа посветено веруваше просечниот милитант на ПСУК, кој чесно мислеше дека револуцијата може да продолжи кога војната ќе биде добиена, беше мачкање очи. Она за што работеа комунистите не беше одложување на Шпанската револуција до некое попогодно време, туку осигурување дека таа никогаш нема да се случи. Ова стануваше сè поочигледно како минуваше времето, како власта се извлекуваше од рацете на работничката класа и како сè повеќе и повеќе револуционери од сите бои се фрлаа во затвор. Секој потег се правеше во име на воената нужност, зашто овој изговор беше, така да се каже, веќе приготвен, но ефектот беше да се натераат работниците од една позиција со предности на позиција при која, кога ќе завршеше војната, ќе сфатеа дека е невозможно да му пружат отпор на повторното воведување на капитализмот. Ве молам забележете дека ништо не кажувам против обичните членови комунисти, а најмалку од сè против илјадниците комунисти што херојски загинаа околу Мадрид. Но тоа не беа луѓето што ја насочуваа партиската политика. Што се однесува до луѓето повисоко, несфатливо е дека тие не делуваа со отворени очи.
Но, на крајот на краиштата, војната вредеше да се добие дури и ако револуцијата беше изгубена. А на крајот почнав да се сомневам дали, на долг рок, комунистичката политика беше создадена за победа. Изгледа дека многу малку луѓе мислеа дека различни политики би можеле да бидат соодветни за различни периоди од војната. Анархистите веројатно ја спасија ситуацијата во првите два месеци, но тие беа неспособни да го организираат отпорот по одредена точка; комунистите веројатно ја спасија ситуацијата во октомври-декември, но да се добие војната целосно беше различна работа. Во Англија комунистичката воена политика се прифаќаше без поставувања прашања, зашто на многу малку критики кон неа им беше дозволено да бидат печатени и зашто нејзината главна линија - отстранување на револуционерниот хаос, зголемување на производството, милитаризирање на војската - звучеше реалистично и ефикасно. Вреди да се истакнат нејзините инхерентни слабости.
За да се проверува секој револуционерен правец и војната да се направи што е можно повообичаена, стана неопходно да се отфрлат стратешките можности што фактички постоеја. Опишав како бевме вооружувани, или невооружувани, на Арагонскиот фронт. Постојат малку сомнежи дека оружјето намерно се задржуваше за премногу оружје да не дојде во рацете на анархистите, кои потоа би го употребиле за револуционерни цели; следствено, големата Арагонска офанзива која требаше да го натера Франко да се повлече од Билбао, а можеби и од Мадрид, никогаш не се случи. Но ова споредено беше мала работа. Она што беше поважно е дека штом еднаш војната беше сведена на “војна за демократија”, стана невозможно да се праќаат какви било крупни апели за помош од работничката класа во странство. Ако се соочиме со фактите, мораме да признаеме дека работничката класа од светот гледаше на Шпанската војна без емоции. Десетици илјади дојдоа да се борат, но десетици милиони зад нив останаа апатични. За време на првата година од војната, се сметаше дека во разните фондови “помош за Шпанија” целата британска јавност дала околу четврт милион фунти - при што веројатно помалку од половина од неа потрошија во една единствена недела одејќи на сликање. Начинот на кој работничката класа во демократските земји навистина можеше да им помогне на своите шпански другари беше индустриската акција - штрајковите и бојкотите. Ништо такво дури ниту почна да се случува. Лабуристичките и комунистичките водачи насекаде изјавуваа дека тоа е незамисливо; и без сомнение имаа право, сè додека врискаа до крајните граници на своите гласови дека “црвената” Шпанија не е “црвена”. Од 1914-18 “војната за демократија” имаше злокобен призвук. Со години самите комунисти ги учеа воинствените работници во сите земји дека “демократијата” беше учтиво име за капитализмот. Да се каже прво “демократијата е измама”, а потоа “борете се за демократија!”, не е добра тактика. Ако, со огромниот престиж на Советска Русија зад нив, тие апелираа до работниците од целиот свет во името не на “демократска Шпанија”, туку на “револуционерна Шпанија”, тешко е да се поверува дека нема да добиеја одговор.
Но она што беше поважно од сè, а што беше тешко со нереволуционерна политика, ако не и невозможно, беше да се удри во Франковата заднина. До летото 1937 Франко контролираше повеќе население од владата - многу поголемо, ако се бројат и колониите - со околу ист број трупи. Како што секој знае, со непријателско население зад твојот грб не е возможно да се одржува војска на фронтот без подеднакво голема војска да ги чува твоите комуникации, да ги сузбива саботажите итн. Поради тоа очигледно е дека немаше вистински народно движење во Франковата заднина. Беше несфатливо дека луѓето на негова територија, во секој случај градските работници и посиромашните селани, го сакаа или им се допаѓаше Франко, но со секое поместување во десно, владината супериорност стануваше помалку очигледна. Што објаснува сè во случајот на Мароко. Зашто немаше востание во Мароко? Франко се обидуваше да воспостави срамна диктатура, а Маврите всушност го преферираа него пред владата на Народниот фронт! Очигледната вистина е дека не беше направен обид да се поттикне востание во Мароко, зашто да се направи тоа значеше да се постави револуционерна конструкција на војната. Првата нужност, за Маврите да се убедат во добрата вера на владата, би била да се прогласи Мароко за слободно. И можеме да замислиме колку задоволни би биле Французите со тоа! Најдобрата стратешка можност во војната беше отфрлена во залудна надеж да се смири францускиот и британскиот капитализам. Целата тенденција на комунистичката политика беше војната да се сведе на вообичаена, нереволуционерна војна при која владата беше тешко хендикепирана. Зашто војната од тој тип мораше да биде добиена преку механички средства, т.е. во крајна линија, преку неограничено снабдување со оружје; а главниот давател на оружје на владата, СССР, имаше голема неповолност, географски, споредено со Италија и Германија. Можеби паролата на ПОУМ и на анархистите, “војната и револуцијата се неделиви”, беше помалку визионерска отколку што тоа звучеше.
Ги прикажав моите причини зошто мислам дека комунистичката антиреволуционерна политика беше погрешна, но што се однесува до ефектите врз војната, не се надевам дека мојата проценка е точна. Илјадапати се надевам дека е погрешна. Пожелувам да ја видам оваа војна добиена без разлика на средствата. Владата можеби ќе се помести кон лево повторно, Маврите можеби ќе се побунат врз сопствен договор, Англија можеби ќе реши да ја купи Италија за да излезе од војната, војната можеби ќе биде добиена само преку воените средства - не се знае. Ги оставам горенаведените мислења да стојат, а времето ќе покаже колку имав или немав право.
Но во февруари 1937 не ги гледав работите токму во ова светло. Доста ми беше од немањето дејствија на Арагонскиот фронт и главно бев свесен дека не го дадов мојот фер удел во борбите. Мислев на регрутниот постер во Барселона што обвинувачки ги прашуваше минувачите: “Што си направил ти за демократијата?” и чувствував дека можам само да одговорам: “Си ги земав следувањата.” Кога и' се приклучив на милицијата, си ветив дека ќе убијам еден фашист - на крајот на краиштата, ако секој од нас убиеше по еден, наскоро тие ќе беа истребени - а јас сè уште немав убиено ниту еден, едвај да имав можности за да го направам тоа. И, се разбира, сакав да одам во Мадрид. Секој во војската, какви и да беа неговите политички мислења, секогаш сакаше да оди во Мадрид. Тоа веројатно значеше преминување во редовите на Интернационалните бригади, зашто ПОУМ сега имаше многу малку трупи во Мадрид, а анархистите немаа толку многу како порано.
Засега, се разбира, мораше да се чека на фронтот, но јас секому му
кажував дека штом отидам на отсуство, ако е можно, ќе се префрлам во
Интернационалните бригади, што значеше да се ставам под комунистичка
контрола. Разни луѓе се обидуваа да ме разуверат, но никој не се обиде
да ми попречи. Праведно е да се каже дека имаше многу малку лов на
ереси во ПОУМ, можеби и недоволно, имајќи ги во предвид посебните
околности; освен ако некој не беше профашист, никој не беше казнуван за
имање погрешни политички мислења. Голем дел од моето време во
милицијата го поминав огорчено критикувајќи ја “линијата”
на ПОУМ, но никогаш не западнав во проблеми поради тоа. Не се вршеше
никаков притисок врз никого да стане политички член на партијата, иако
мислам дека мнозинството милитанти тоа и го направија. Јас никогаш не
се зачленив во партијата - за што подоцна, кога ПОУМ беше потиснат,
доста ми беше жал.
Фусноти
[1] НЛП - Независна лабуристичка партија (заб. на прев.).
[2] Кирога, Бариос и Хирал. Првите двајца одбија да им дадат оружје на синдикатите.
[3] Comité Central de Milicias Antifascistas [Централен комитет на антифашистичките милиции]. Делегатите се избираа според пропорцијата на членството во нивните организации. Девет делегати ги претставуваа синдикатите, тројца - каталонските либерални партии и двајца - различните марксистички партии (ПОУМ, комунистите и другите).
[4] Ова е причината зошто имаше толку малку руско оружје на Арагонскиот фронт, каде што трупите главно беа анархистички. До април 1937 единственото руско оружје што го видов - со исклучок на некои авиони кои можеби беа или не беа руски - беше еден осамен полуавтоматски топ.
[5] Во Клубот на пратеници, во март 1935.
[6] За најдобар опис на меѓуиграта помеѓу партиите на страната на владата, види Franz Borkenau The Spanish Cockpit . Тоа е далеку најдобрата книга што досега се појавила за Шпанската војна.
[7] Partido Obrero de Unificación Marxista – Работничка партија за марксистичко обединување (заб. на прев.).
[8] Бројките за членството на ПОУМ се: јули 1936 - 10 илјади; декември 1936 - 70 илјади; јуни 1937 - 40 илјади. Но тоа е од извори на ПОУМ; непријателската проценка веројатно ќе ги подели со четири. Единственото нешто што некој може со сигурност да каже за членството на шпанските политички партии е дека секоја партија ги натценуваше своите бројки.
[9] Confederación Nacional de Trabajadores – Национална конфедерација на работниците; Federación Anarquista Ibérica – Ибериска анархистичка федерација (заб. на прев.).
[10] Треба да направам исклучок за “Манчестер гардијан”. Во врска со оваа книга требаше да пребарам низ архивите на добар дел од англиските весници. Од нашите големи весници, “Манчестер гардијан” е единствениот што ме остави со растечка почит поради неговата чесност.