Првпат објавено: „Възвание
къмъ Македонския работенъ народъ“, София, 1898.
Извори: Иван Катарџиев,
Иван Лазов, Славко Мандичевски (ур.) „Одбрани статии за
работничкото и
социјалистичкото движење во Македонија (1895-1914)“, Скопје,
1962,115-124 и 78 стр. Орде
Иваноски (ур.) „Работничкото синдикално движење во
Македонија до 1918 година“, „Комунист“,
Скопје, 1985.
Превод: Атанас Стефанов, од бугарски јазик
Техничка обработка: Здравко Савески
Онлајн верзија: октомври 2015
Македонската револуционерна социјалистичка група, која не пропуштила удобен случај да го пројави своето постоење, им ги предлага на читателите поместени во оваа брошурка два повика, публикувани по повод Први мај, празникот на работниците, во 1896 и 1897 година. И двата тие повика беа конфискувани од бугарската полиција, која наместо да дејствува токму во кругот на своите атрибуции, го изврши овој срамен и за секоја осуда акт. Така голем дел од општеството не можеше да ги прочита: зошто се бориме ние, што бараме ние и какви се средствата со кои ние се служиме во оваа решавачка и неуморна борба против турското господство. Оваа брошурка ќе сочинува No. 1 од цел ред други брошурки, во кои ние ќе ги развиеме поопширно нашите револуционерни идеи.
Уште два збора: како што ќе видат читателите, ние немаме ништо општо со разните поткупени патриоти, македонските друштва и комитети, што се раководат од личности на кои искреноста и достоинството се многу сомнителни; тие господа се служат со најбесчесни и долни средства, бараат помош од бугарската влада и нејзината полиција, апелираат кон оваа или онаа држава, игнорирајќи ја онаа елементарна вистина дека народ кој сака да се ослободи од тешкиот јарем, нема друго средство освен да се крене со нож во рака за да ги бара своите законски права и слобода. Глупаци, како тие да не гледаат дека сите европски сили се согласни, денес да ја поддржат целоста на Турската империја, потсмевајќи се злобно над поробените и секојдневно ограбуваните Македонци, Ерменци, Критјани и др. Што се однесува до бугарската влада, нејзиното држење е многу одвратно и недоследно и ние сме уверени дека бугарскиот народ нема да задоцни да ја изложи неа на срамниот столб!
Ние другите, како револуционери и републиканци, смели и непоколебливи заштитници на угнетениот македонски народ, ние ќе ги вложиме сите можни сили за да му ја внушиме идејата дека тој еднаш за секогаш треба да се ослободи не само од султанот и неговите сателити, туку и од секаков кнез или цар, од секаква друга власт, за да го подготвиме на тој начин да ги прими новите идеи и начела, од кои се интересира културниот свет. Со други зборови, ние ќе се бориме за триумфот на еден републикански режим во кој навистина народот ќе биде господар на самиот себеси. Ние нема да пропуштиме ниту еден случај за да развиеме најширока и трескава дејност, усна и писмена, надевајќи се дека го исполнуваме својот човечки и татковински долг. Ние сме уверени дека сите оние пријатели што ја имаат при срце слободата и напредокот на поробените народи, ќе ни се притечат на помош; ние исцело се предаваме на таа воинствена борба, воодушевени од тој возвишен идеал за ослободувањето на нашиот народ, верувајќи дека ќе го забрзаме моментот кога насекаде ќе се разнесе пламениот повик:
Да живее револуцијата!
Да живее слободна и независна Македонија!
Денес е 19 април[1] – Први мај, сеопштиот празник на трудот и слободата, на онаа света слобода, спасоносните зраци на која ние сакаме и се бориме да ја огреат измачената со векови македонска земја; таму каде што народот офка дење и ноќе под грозниот азијатски режим, окрвавен и убиван секој ден и час, ограбуван безбожно, обесчестуван, убиван духом!...
Кутриот поробен народ беспомошно ги протега рацете нагоре, таму од каде што досега човечката историја не знае дека се слушнал маченичкиот и напатен глас на народите. Ете зошто во овој велик ден за борба ние апелираме кон вас, другари, верни на паролата „Слободата не го сака Егзархот, го сака Караџата“, на 19 април да се наредиме под ослободителното знаме на македонскиот роб.
Елате, другари, да ги поставиме темелите на она движење кое ќе може да го достигне вистинското ослободување на измачуваниот со векови македонски народ!
Македонски револуционери!
Ние сме решени да го празнуваме Мајскиот ден заедно со нашите најблиски по идеја другари - бугарските работници, кои во тој ден братски си ги протегаат рацете со работниците од целата земја и како вистински претставници на сеопштото ослободително движење на народите, меѓу кои треба да стои и македонскиот народ, тие, работниците, за нас се скапиот залог, а Први мај е великиот преттеча на блиската, светла иднина, кога онеправданото човештво ќе заживее честито и слободно од секакви земни експлоататори и тирани.
Браќа Македонци!
Кога ја напуштате Македонија, вие сте принудени да барате по туѓина прехрана за вас, за вашите жени, деца, татковци, мајки и сестри, кои ги чувствуваат тешките зулуми, насилства и обесчестувања од азијатски варвари, па биле тие паши, кајмаками, или последни заптии, сите оние што го раководат оној за 19-ти век срамен режим, на чело со еден деспот...
Вие осиромашени работници, измачувани од тешкиот физички труд, кога работите за една мизерна плата, зиме се враќате по своите домови - во ропската македонска земја, за да го платите данокот на Султанот од парите заштедени со вашата крвава пот, а со останатото одвај ли е можно да ги задоволите вашите и така мали, но за семејниот живот неопходни потреби.
Таму вие секој ден сте сведоци на најгрозни насилства и обесчестувања што се вршат над вашите браќа и сестри и, бессилни пред грубата азијатштина, без протест ги поднесуваат тие насилства и обесчестувања.
Но ако во самата Турција вие не можете да го искажете вашиот протест и презир кон вековниот тиранин, благодарејќи на тешките услови во кои се наоѓате, благодарејќи на средновековните башибозучки управници, ќе биде срамно и неопростиво овде, во Бугарија, каде што основниот закон – конституцијата им осигурува политичка слобода на сите бугарски жители, неизбришлив срам ќе биде да стоите и да не го покажувате вашето длабоко негодување против мрачниот деспотизам...
Работници Македонци!
Искористете го работничкиот празник Први мај (19 април) и моќно кренете го својот глас на протест против турската тиранија и нека ги поставиме темелите на борбата за полното ослободување на Македонија од сите крстени и некрстени јанкесеџии.
Ние сме должни да го направиме тоа во името на човештината и правдата, така жестоко згазени од дивата турска управа.
Работници Македонци!
Први мај е денот во кој милиони работници од сите страни на земјата ја напуштаат работата за да празнуваат под црвеното ослободително знаме, изјавувајќи пред целиот свет дека нивните човечки права се погазени! А какви се вашите права, несреќници?
Погледнете го вашиот живот!
Се раѓате сиромаси, без никаква поткрепа на млади години. Работите од темни зори до доцна навечер. И каква награда добивате за вашиот постојан труд! - Никаква, освен болест, глад и ограбување на вашите стотинки, заштедени со крвава пот на челото.
Тешкиот и продолжителен труд при вонредно лоши услови ја истоштува и убива вашата цветна младост. Влажните и нечисти дупки во кои работите, наречени работилници, или пак изложени на дожд и снег на скелињата по кои се качувате не ви даваат никаква друга награда ,освен уште од рана возраст да станете истоштени и неспособни старци.
А погледнете ги вашите господари за кои цел живот работите и се трудите да ги произведете сите блага – за тие што ништо не работат, а имаат сè! Колку голема е нивната награда за мрзливоста во која го поминуваат целиот свој живот! Погледнете, работници, црни робови на трудот, како тие господари се задоволни од животот што на вашиот грб им ги носи земните радости, како тонат во раскош и разврат и бесрамно пируваат тогаш кога болестите и гладот ве измачуваат вас, вашите жени и деца!
Браќа работници Македонци!
Лекот за вашите страдања е во самите вас. Ослободувањето на работниците е дело на самите работници.
Крајот на ограбувањето на работничкиот труд од господарите ќе настапи кога сите работници од цел свет ќе си ги подадат братски рацете и ќе се здружат за општа борба против сегашното неправедно уредување против озаконетите беззаконија, низ кои богаташите, биле тие Бугари, Турци, Евреи, Германци, Французи, Англичани и др., ги ограбуваат плодовите на работничкиот труд и се гојат со нивната крвава пот.
Македонци поборници!
Кога не можевте повеќе да го трпите дивиот и вековен турски произвол, кој се пројавува во гнасни и злосторнички подвизи над беззаштитните робје во Македонија, со вашето достојно и благородно решение - да востанете против турската тиранија со оружје в рака, вие им докажавте на цариградските тирани дека сте готови да умрете за слободата на робот во Македонија, а пред чесните луѓе добивте најтопли симпатии.
И навистина, во 1895 година вие го восхитивте светот со самопрегорната и херојска борба против турските кесеџии! Грмежите на вашите пушки се разнесоа по македонските гори и долини оросени со ропска крв.
Во очајната, нерамна борба, мнозина ваши другари ги положија јуначки своите коски, умреа со извикот „Слобода или смрт!“, а вие што останавте живи сведоци и самопрегорни борци вс крвавата борба за македонското ослободување, сега се скитате немили - недраги низ „слободната“ Бугарија...
Но, за голема жал, вие им бевте потребни на бугарските големци кои ве експлоатираа и ве држеа повремено, додека ја постигнаа својата цел.
...
А денес за неколку ордени, бездушно закачени на нивните гради, тие создаваат „закон“ и ве третираат како разбојници.
Македонски поборници!
Таа експлоатација со македонското ослободително дело вам ви е добро позната. Во интерес на делото и неговата светост, вие, македонски револуционери, не треба да дозволите и да трпите повеќе никаква погана рака да го гнаси народниот идеал.
Поклонувајќи се пред возвишената и благородна саможртва на паднатите убиени ваши другари, ние Македонците социјалисти-револуционери апелираме кон сите останати живи поборници за слободата на македонскиот роб и ве повикуваме да го празнувате заедно со нас 19 април под црвеното знаме на македонското ослободително движење.
Први мај треба да биде најсвечениот момент во животот на свесните револуционери.
Кога силниот глас на протест се разнесува далеку, кога духот на слободата ги исполнува со ентузијазам градите на сите онеправдани, кога тој ги стоплува срцата што бијат за борба, тогаш и македонските поборници не треба да останат ладнокрвни, но еднаш за секогаш да разберат дека ослободувањето на робот е дело на самиот роб.
Впрочем, нека сите другари се собереме на 19 април и заедно да го отпразнуваме Први мај, великиот празник на онеправданите!
Браќа Македонци!
Настапи веќе часот, настапи веќе свечениот момент! Секој веќе го слуша громкиот и страшен глас на правдата и разумот, глас сладок и привлечен:
Еј, вие сите угнетени народи!
Станувајте, борете се машки за нашата слобода!
Подајте си братски рака, сврзете свет сојуз за правда и слобода и поведете непомирлива борба против народните душмани!
Сите цареви, папи, патријарси, потиснувачи и тирани денес се тресат пред победоносниот свечен ôд на револуционерниот социјализам, пред блискиот триумф што му дава кураж, вера и машкост на пролетаријатот, кој навистина е носител на правдата, вистината, мирот и прогресот!
Денес е Први мај - празник на сите народи што го влечат тешкиот јарем на капиталистичкото ропство, гнасниот и одвратен режим на монархистичка Европа!
Денес е празник на сите угнетени и потиснати робови што паѓаат под остриот јатаган - ѕвер, кои се виткаат под камшикот на козакот!...
Од едниот до другиот крај на светот, насекаде и сите народи се изложени на грабеж, насилства и гнасни варварства на крунисани и некрунисани цареви и министри!
Сите маки и страдања, сите плачови и пискотници се слеваат денес во еден општ глас:
Да живее Први мај! Да живее социјалната револуција! - таа света револуција која ќе доведе до триумфот на сеопштата социјална република, на слободата, равенството и братството!
Денес од сите краишта на Бугарија и Македонија, Крит, Грција, Албанија; од Дунав до Бело Море, од Марица до Дрим и Вардар, еден сеопшт глас се слуша:
Да се бори кој како може
со душманот на народот.
И ти, несреќен македонски народе!
Не ја слушаш ли оваа света клетва, клетва за правда и слобода, за мир и спокојство, за радост и веселба, што ти ја остави бестрашниот револуционер Христо Ботев? Оној Ботев кој со сета душа и срце го прегрна светото дело на револуцијата, на ослободителната социјална револуција? Тој велик и бестрашен балкански јунак, кој пренебрегна сè што му е мило и драго за да си ја пролее крвта за твојата слава и чест? Не ја слушаш ли ти неговата слаткозвучна песна, неговиот бестрашен глас што лета уште по планините, што те вика да ја грабнеш пушката и ножот и да им се одмаздуваш на турските кесеџии и на сите чорбаџии? Ќе трпиш ли уште да те газат и бесчестат варвари - Турци, крстени и некрстени, да гледаш како тие колат и како ги ограбуваат твоите браќа и сестри? - Собуди се, свести се и ослободи се еднаш за секогаш од железните пранги што те држат во незнаење и ропство, што ги убиваат твоите свети чувства за слобода и напредок; напрегни ги своите сили и избриши го тоа за човека срамно петно.
Ах! Каков срам, какво понижение да биде човек под игото на еден глупак и џелат каков што е цариградскиот крволок Хамид! — Истиот тој крвопиец што го сотре животот на повеќе од двесте илјади Ерменци, на многу илјади Критјани, а и на колку уште Македонци!
Не го гледаш ли ти, несреќен народе, сиот овој срам и нечесност, ова варварство и нечовечност? Ќе дозволиш ли ти и за натаму дивите турски орди да грабат и да сечат, а ти да седиш со скрстени раце? Не кипи ли во тебе омразата и одмаздата, не бие ли во тебе машко срце, за да го земеш јатаганот в рака и да одговориш на ударот со удар, на ножот со нож?!
Не го слушаш ли ти ослободителниот вик на потиснатите работници од целиот свет што се надигаат против своите тираниски управи и ти испраќаат топли поздрави за да се бориш јуначки против црвениот и до ушите во крв потонат султан?
Најскапоценото, најмилото и најсветлото нешто за човека е неговата лична слобода. Таа слобода е неопходна, затоа што само низ неа тој може да го достигне највисокото совршенство на граѓанскиот живот до највисокото човечко достоинство. Народ којшто нема слобода, не треба да го носи името народ. Тој треба или да загине, или да живее, но да живее при полна слобода!
Свет долг за секој човек е да се бори и, ако треба, да умре за својата слобода!
И на кого можеше да се надеваш за извојувањето на таа слобода, драг и потиснат наш народе, ако не на сопствените сили, на сопствениот грб? Ќе се надеваш ли ти на сите оние продажни патриоти што се обраќаат ту кон Русија ту кон Англија, ту кон Австрија ту кон Франција? Ќе дозволиш ли ти да го експлоатираат тие твоето име? Не го разбираш ли ти гласот на оние глупави патриоти што ти приготвуваат ново ропство, нов јарем, и пак маки и страдања?
Ќе се надеваш ли ти и на оние нечесни велики сили што го блокираа островот Крит и отворено потпомагаат за истребувањето на беззаштитната раја? Тие велики сили, чиишто топови истребија толку несреќни робови? Тие подли, лукави сили, кои најпосле историјата ги изложи на срамниот столб за тој варварски акт?
Не е ли тоа подлата монархистичка Русија, која сака да го голтне целиот свет со својата ненаситна уста и која денес ја поддржува целоста на Турската империја? Не е ли тоа истата „перфидна“ руска дипломатија која во една капка вода сака да ги удави сите народи кои одамна плукнале на одвратниот монархистички режим? И Русија ли ќе им дава слобода на други, кога великиот народ стенка под козачкиот бич и камшикот и гние заточен таму далеку од сибирските рудници? - Срамно! Срамно!...
Или пак банкарите, капиталистите од Англија, Франција, - онаа Франција што го заборави своето славно минато и плукна на своите велики традиции за слобода и напредок. - Италија, Германија и Австрија ќе помислат ли за ослободувањето на поробената раја, кога нивните капитали се вложени во турските банки?
Не, и илјада пати не!
Сите крунисани потисници, јадачи и тирани организирале едно општество, општество на злосторници и џелати, за да го држат во ропство и потчинетост работниот народ. И попот, и црквата и верата - сето тоа е во нивна служба. И може ли еден свесен народ да се доверува на поповите, на тие одвратни црнокапци и сотони, кои со крст во раката проповедаат: „Плаши се од бога, почитувај го царот“?
Не, подалеку од тие изроди кои се во сојуз со сите потисници и експлоататори.
Ni Dieu, ni Maitre![2]
Омраза против сите цареви и кнезови, против сите попови и владици кои своеволно ги газат народните права!
Настапи веќе времето кога стварното правo е должно да ја изнасили традицијата, вистината да ги победи заблудите, науката да го изгони незнаењето, справедливоста да ја замени привилегијата!
И не се тресат ли денес сите крунисани паразити пред ноќната [моќната] и победоносна сила на пролетаријатот, која го подготвува зближувањето и братството на народите? Денес работниот народ свечено го празнува Први мај со пламенен вик на устата:
Војна на војната! Мир и братство меѓу народите! Слобода на поробените народи! Долу крунисаните народоубијци! Да живее социјалната република!
И ти, несреќен македонски народе! Приклучи се кон овој вик на радост и надеж и впушти се во нерамна и крвава борба со претсмртните зборови на устата: Слобода или смрт! Бори се, затоа што ти ги имаш правата и да војуваш и да победиш!
И не гледаш ли ти дека сите очи се свртени кон тебе како на богата пљачка и дека сакаат да те дробат како месо? - Бугарската, српската и црногорската влада заклучија срамен сојуз за да те делат при погоден момент. Плукни на тој нивни срамен акт и братски подај му ја раката на работниот народ кој празнува денес, кој нема ништо општо со своите влади, и високо изјави ја својата солидарност со пролетаријатот (сиромаштијата) од целиот свет.
Сите влади денес влегуваат во сојуз со Султанот за да ја поддржат тиранијата и грабежот, да го поддржат дивиот турски јарем, на кој стануваат жртва секојдневно илјади несреќници...
Денес сите работници, како одговор на меѓународната конспирација на царевите и кнезовите, си ја подаваат раката и сложно се креваат против тие крунисани злосторници, на кои дните им се изброени. Тие влегуваат во светската социјалистичка армија, цврсто верувајќи во триумфот на социјалната република.
Прифати го овој пламенен и братски апел, драги народе!
Напрегни ги своите машки сили, насочи ја својата моќ и енергија кон великото народно дело - и ти ќе бидеш ослободен!
Да живее слободна Македонија!
Да живее меѓународниот социјализам!
Да живее братството и ослободувањето на народите!
Да живее Први мај!
Од Македонската револуционерна социјалистичка група
Денес работниците од сите земји си подаваат огрубени раце и еднодушно го празнуваат празникот на трудот Први мај (19 април) прогласен во 1889 година во Париз. Денес тие високо го издигаат црвеното знаме, прокламирајќи „Слобода, равенство и братство“ и високо ги бараат своите човечки правдини - бараат економска и политичка слобода од своите угнетувачи: капиталисти и крунисани глави. Во ова време кога работниците отворено и свечено ги бараат своите права и се борат за нив, таму зад Рила стенка цел еден народ под ропството на азијатскиот тиранин султан Хамид. Тој не смее да го присоедини својот глас кон гласот на работниците од другите земји, бидејќи над неговата глава виси јатаган. Први мај е светски празник. Ако тој е празник за народите што стенкаат под гнетот на капиталот, тогаш тој уште повеќе е таков за народите што се робје и политички. Кој не знае какво ропство тргаат народите под турскиот јарем? Ете зошто ако Македонецот - работник во Македонија не може да го присоедини својот протест кон оној на работниците од другите земји, тогаш Македонците - работници што живеат во Бугарија можат да го сторат тоа. Ние ги повикуваме македонските работници да се присоединат кон своите другари работници Бугари, да го издигнат високо своето барање: ослободувањето на Македонија од турската тиранија; да го присоединат својот глас кон гласот на бугарските работници и едногласно да извикаат: Да живее Први Мај! Долу тиранијата!
Забелешки на транскриберот
[1] На преминот од 19 во 20 век во Бугарија сè уште важеше стариот јулијански календар, според кој Први мај се паѓаше на 19 април.
[2] Ni Dieu, ni Maître (француски): „Ни господ ни господар“. Познат анархистички и работнички повик. Потекнува од истоимениот весник кој во 1880 година почна да го објавува Луј Огист Бланки.