Напишано: 24 септември 1943
Извор: Enver
Hoxha, “Selected Works”, Institute of Marxist-Leninist Studies at the CC of PLA, Tirana, 1974, Volume I, pp. 204-208
Превод и техничка обработка: Здравко Савески
Онлајн верзија: март 2021
24 септември 1943
Драг другар Хаџи,
Го добивме твоето писмо и ти честитаме за успехот во ослободувањето на Круја. Што се однесува до организацијата на цивилната власт во градот, го упативме д-р [Омер] Нишани да оди во Круја и треба да се формира совет врз основата утврдена во Уставот.[1] Бази и Цанес[2] досега сигурно има пристигнато и нас нѐ интересира да го знаеме неговиот став. Ако е таму, разговарајте со него за одлуката на Конференцијата,[3] и ако се согласи, продолжете заедно со него да се одржат избори за советот на најдемократски начин, преку конференции и средби на луѓето. Ова не треба да се прави според желбите на Бази и Цанес, туку според желбите на луѓето, кои ќе изберат кого сакаат, во согласност со Уставот. Ако Бази и Цанес не зазема добар став, другарите треба да продолжат со својата работа и да воспостават државна власт. Кажи им на одговорните другари дека не треба да пропуштаат да организираат дневни конференции меѓу луѓето, и со младите и жените. Луѓето треба да разберат дека дојде денот да ја изразат својата волја и да одлучат самите тие, а не феудалните поглавари.
Околу прашањето за вашето заминување за Дебар, се согласуваме со тебе дека треба да заминете веднаш, затоа што вашето присуство таму е од суштинско значење. Сигурно ќе наидете на многу потешкотии таму, но ние сме сигурни дека преку организирана и внимателна работа, потпирајќи се на симпатиите на масите за нашето движење, ќе постигнете конкретни резултати. Ти се подобро информиран за прашањето околу бајрактарите отколку што сме ние. Ти знаеш за нивните обиди да ја преземат власта, како и за методот што го користат. Во оваа ситуација, ние треба да направиме сѐ што е можно за да се надмине хаосот, да ја доминираме ситуацијата и да ја насочиме работата кон основање на нашата сопствена државна власт. За да го направиме тоа, ние треба да му придадеме големо значење на формирањето на советите. Тие треба да ја преземат целата власт во свои раце и треба да им помогнат во исполнувањето на оваа задача сите оние поранешни држави службеници кои не си ги извалкале рацете со вмешаност во работите на окупаторите. Нашата државна власт мора да им докаже на луѓето дека можеме да управуваме со најголема правда. Поради оваа причина, за секој оддел од работата треба да се назначат во советот искрени и одлучни луѓе. Ниту една друга државна власт не може да постои покрај нашата; не може да има двовластие. А ако некоја клика, како „Бали Комбетар“, се обидува да го обнови стариот облик на владеење, мора да го саботирате тоа со сите средства, осудувајќи го пред народот како облик на владеење што ќе ги обнови нивните стари страдања и беда. Треба веднаш да воспоставите локални и регионални команди[4] со чесните елементи од градовите или селата, а поранешните полициски сили повеќе не треба да патролираат по улиците за да одржуваат ред. Оваа задача треба да ја извршуваат доброволци, кои треба да бидат организирани во различни оддели: одржување на редот, контрола на сообраќајот, спречување на кражбите и шпекулацијата, обезбедување на снабдувањето со храна на луѓето и сл. Овие доброволци треба да делуваат според наредбите на регионалната команда што е подредена на вашата воена команда. Другар Хаџи, треба да му пристапиш на прашањето за командите и воспоставувањето на државната власт со крајна сериозност, затоа што нашиот краен успех зависи од првите чекори што ќе ги направиме. Секогаш труди се да постигнете договор со оние бајрактари кои изгледаат донекаде наклонети кон оваа државна власт и не губете прилика да го искористите антагонизмот помеѓу нив за да се унапреди нашата кауза.
Прашањето за македонското малцинство.[5] – Ние добивме писмо од [Светозар Вукмановиќ] Темпо и од лицето одговорно за македонските работи во Дебар, во кое тие зборуваат на состојбата во оваа зона и за работата што треба да се изврши таму.
Вака треба да постапувате и треба да им ги пренесете овие упатства на другите раководни другари таму: прашањето за границата засега воопшто не треба да се споменува, ниту треба да дискутирате дали Дебар треба да биде југословенски или албански. Знаеме дека ова е заплеткано прашање што ќе се реши подоцна; од друга страна, ние сме против поделбата извршена од фашистите и го поддржуваме самоопределувањето на народите. Што се однесува до Дебар, знаеме дека овој град има македонско малцинство и се наоѓа на старата југословенска граница. Во сегашната ситуација, додека непријателот е сè уште на Балканот, додека целото Косово и Македонија се под чизмата на најжестоката реакција, додека во регионот на Дебар водачите на реакцијата се активни и силни, ако не и посилни од нас, невозможно е и недозволиво да ја спроведеме нашите правилна линија околу прашањето за границата, затоа што доколку делуваме според советот на Темпо и го напуштиме Дебар, не само што Македонците нема да можат да ја контролираат ситуација, туку реакцијата ќе удри силно и по нив и по нас заедно, и ќе се бори уште понемилосрдно против нас. Предлогот на Темпо не ни се чини дека е добро решение. Ние треба да ја воспоставиме нашата народноослободителна власт таму, да им дадеме на Македонците малцински права, исто така да направиме напори тие да учествуваат во народноослободителните совети и така да се обидеме да го убедиме населението и да ја стекнеме неговата доверба. Кога нашите позиции ќе се консолидираат, како и оние на Југословените, во Косово, Метохија и Македонија, кога ќе бидеме посилни од реакцијата, тогаш се подразбира дека ќе го примениме принципот за кој се бориме. Веруваме дека не грешиме ако постапиме на овој начин, во сегашната ситуација. Му пишавме на Темпо по оваа насока, но вие, исто така, треба да се обидете да воспоставите контакт со него или со одговорниот претставник на југословенската партија во Дебар и да му го објасните нашиот став. Известете нѐ како ќе се развива оваа работа; ние ве советуваме да постапувате со најголема внимателност и во духот на целосно братство.
Не губете прилика да ја консолидирате позицијата на нашата Партија, постојано организирајте конференции, ќелиите нека се состануваат редовно и гледајте да се донесуваат и спроведуваат одлуките.
Со почит,
За Централниот комитет на КПА
Енвер Хоџа
Фусноти
[1] Уставот на народноослободителните совети одобрен на Втората народноослободителна конференција во Лабинот [од 4 до 9 септември 1943 година].
[2] Абаз Купи (1892 - 1976) бил водач на албанските монархисти. Во текот на Втората светска војна, првично соработувал со КП Албанија како дел од Народноослободителното движење, но по Конференцијата во Мукје се одвоил од нив и го создал Движењето за легалност, кое се залагало враќањето на тронот на кралот Зогу на Албанија. За време на Студената војна, Купи бил член на Националниот комитет „Слободна Албанија“, чија цел била соборување на комунистичката власт во Албанија и враќање на монархијата (заб. на прев.).
[3] Ова се однесува на одлуките на Втората народноослободителна конференција на која Абаз Купи не присуствувал.
[4] Партизанската воена управа беше организирана во позадината од втората половина на 1943 година. Локалните и регионалните команди беа органите на оваа управа, кои ги исполнуваа задачите на народна полиција во ослободените области, како здрави поддржувачи и помагачи на народноослободителните совети и на партизански единици.
[5] Станува збор за македонското малцинство во градот Дебар (заб. на прев.).