Вечерта седеше во малата подземна одаја на столот спроти Вјесовшчиков и намуртен, со длабок глас, му велеше:
— Во средното прозорче четирипати...
— Четирипати? — загрижено повтори Николај.
— Во почетокот — трипати, еве вака!
И тропна со свитканиот прст по столот, броејќи:
— Еднаш, двапати, трипати. Потоа, откако ќе причекаш, уште еднаш.
— Разбирам.
— Ќе отвори лисест селанец, ќе праша — за бабицата? Вие ќе му речете — да, од фабрикантот! Повеќе ништо, тој ќе разбере!
Седеа со главите приближени еден кон друг, двајцата темелни, цврсти, и воздржувајќи го гласот разговараа, а мајката со рацете прекрстени на градите стоеше кај масата и ги посматраше. Сето тоа тајно чукање, договорените прашања и одговорите ја тераа во себе да се смее; мислеше:
— Уште се дечиња ...
На ѕидот гореше ламба осветлувајќи ги темните, влажни дамки и слики од весници, на душемето стоеја искршени садови, парчиња железо од покривите. Одајата ја полнеше задув од 'рѓа, масна боја и влага.
Игнат беше во дебело есенско палто од мовеста материја и тоа му се допаѓаше: мајката виде како тој со љубов го мазни ракавот со дланката, како го посматра тешко извивајќи го силниот врат. Срцето топло и тупкаше:
— Деца! Милите мои...
— Ете! — станувајќи рече Игнат. — Значи, разбравте — прво кај Муратов, прашајте за дедото ...
— Запаметив! — одговори Вјесовшчиков.
Но Игнат изгледаше дека не му верува та му ги повтори сите тропања, зборовите и знаковите и најпосле му ја подаде раката:
— Поздравете ги! Тие се добар народ — ќе видите...
Тој фрли на себе задоволен поглед, го погали палтото со раката и ја праша мајката:
— Да одам?
— Дали ќе го најдеш патот?
— Ќе го најдам... До видување, значи, другари!
И излезе откако високо ги крена рамењата, се напрчи накривувајќи ја новата капа и со рацете вовлечени длабоко во џебовите. На слепоочниците весело му играа светли кадри.
— Е — ете и јас сум на работа! — рече Вјесовшчиков нежно приближувајќи и се на мајката. — Веќе ми стана здодевно ... побегнав од затвор — зошто? Само се кријам. А таму учев, таму Павел толку го полнеше мозокот — чудо едно. А што, Ниловна, како решија што се однесува до бегањето?
— Не знам! — одговори таа и неволно воздивна.
Николај и’ ја спушти својата тешка рака на рамото, и се приближи кон лицето и и рече:
— Речи им — тебе ќе те послушаат — тоа е многу лесно! Само погледни, еве го — ѕидот на затворот, — крај него светилникот. Преку патот — полјанка, лево — гробиштата, десно — улиците, градот. Фенерџијата доаѓа кон светилникот — дење — ги чисти фенерите — ги става скаличките на ѕидот, се качува, ги закачува кукачките на плетената скаличка одгоре на ѕидот, ја пушта во затворскиот двор и — бега! Таму, зад ѕидот го знаат времето кога ќе се прави тоа, ќе ги помолат криминалците да направат врева или сами ќе ја направат, а оние на кои тоа им треба во тоа време по скаличката преку ѕидот — едно, две — готово!
Цртајќи го својот план, тој пред мајката размавнуваше со рацете и сè му се чинеше просто, јасно, вешто. Таа го познаваше како тежок, несмасен. Очите на Николај порано на се гледаа со мрачна пакост и недоверба, а сега, како да се повторно расечени, тие светкаа со одмерена, топла светлина, та разбудуваа доверба и мајката ја возбудуваа ...
— Помисли, та тоа ќе биде — дење!... Секако дење! Кому ќе му падне на ум дека затвореникот ќе се реши да бега дење пред очите на целиот затвор?
— А ако отепаат — вознемирено рече мајката.
— Кој? Војниците — нема, надгледниците со револверите коваат клинци ...
— Тогаш сето тоа е многу просто...
— И ќе видиш — така е! Не, ти поприкажувај со нив. Кај мене — сè е готово, плетената скала, кукачките за неа, — стопанот ќе биде фенерџија ...
Пред вратата некој се движеше, кашлаше, заѕвечи железо.
— Еве го! — извика Николај.
Низ отворената врата се подаде тешка када; зарипнат глас мрмореше:
— Влегувај, ѓаволе ...
Потоа се подаде тркалезна, бела глава без капа, со ококорени очи, мустаќеста и добродушна.
Николај помогна да се внесе кадата, на вратата пречекори висок, подгрбавен човек, се закашла надувајќи ги избричените образи, плукна и зарипнато се поздрави:
— Добро здравје! ...
— Ете, прашај го! — извика Николај.
— Мене? Зошто?
— За бегањето ...
— А-а! — рече стопанот бришејќи ги мустаќите со црните прсти.
— Ете, Јакове Василевич, таа не верува дека е тоа просто.
— Хм — не верува? Значи — не сака. А ти и јас сакаме та и — веруваме! — мирно рече стопанот и одеднаш превивајќи се на половина почна глуво да кашла. Кога се искашла и ги растри градите, долго стоеше среде одајата фучејќи и посматрајќи ја мајката со ококорени очи.
— За тоа решаваат Паша и другарите — рече Ниловна.
Николај замислено ја наведна главата.
— Кој е тој — Паша? — праша домаќинот седнувајќи.
— Мојот син.
— Како се презива?
— Власов.
Тој потврди со главата, го извади ќесето за тутун, го извади лулето и полнејќи го со тутун, испрекинато зборуваше:
— Сум слушал. Мојот внук го знае. Тој е исто така в затвор. Внукот — Евченко, сте чуле ли за него? А јас се презивам — Гобун. Ете, наскоро ќе ги затворат сите помлади та ние постарите ќе се шириме! Џандарот ми се заканува дека внучето ќе ми го прати дури во Сибир. Ќе го прати, песот!
Откако го запали лулето, му се сврти на Николај често потплукнувајќи на душемето.
— Така, значи, не сака! Нејзина работа. Човекот е слободен: ако му стане здодевно да седи — нека оди, ако му се здодее да оди — нека седи. Украле — молчи, ако тепаат — трпи, ако убиваат — легни. Тоа е познато. А јас Савка ќе го извлечам. Ќе го извлечам.
Неговите куси, лајави реченици во мајката разбудија двоумење, а последните зборови предизвикаа завист.
Одејќи по улицата, по студениот ветар и по дождот, мислеше за Николај.
— Види го ти него — каков станал!
И сеќавајќи се за Гобуна, речиси, побожно размислуваше:
— Се гледа дека јас не сум единствената што повторно живее! ...
Веднаш потоа во срцето и се роди мисла за синот.
— Кога би се согласил!