Деновите минуваа еден по друг со таква брзина, што мајката не успеа да мисли за Први мај. Само ноќе, кога капната од шумното, вознемирено трчање на денот, легнуваше во постелата, во срцето чувствуваше тивок бол.
— Скоро ќе биде ...
Во зората фабричката сирена завиваше, синот и Андреј брзо го пиеја чајот, појадуваа и одеа оставајќи и на мајката по десетина пораки. И цел ден трчаше како верверица во кафез, готвеше ручек, приготвуваше лилава боја и туткал за прогласите, и доаѓаа некои луѓе, и тутнуваа в раце белешки да му ги предаде на Павела и ги снемуваше, заразувајќи ја со својата возбуденост.
Летците што ги повикуваа работниците за празнување на Први мај секоја ноќ се лепеа по оградите, дури ги имаше и на вратата на полициската управа, секој ден ги наоѓаа во фабриката. Наутро полицијата пцуејќи одеше по предградието, ги кинеше и ги стружеше лилавите хартии од оградите, а на ручек пак летаа по улицата валкајќи им се под нозете на минувачите. Од градот праќаа агенти. Тие, стоеја по аглите, со очи ги испитуваа работниците кои весело и живо одеа од фабриката на ручек и назад. На сите им се допаѓаше да гледаат како полицијата е немоќна; дури постарите работници со насмевка еден на друг си зборуваа:
— Што прават, а!
Секаде се собираа купчиња луѓе кои жешко расправаа за возбудливиот повик. Животот вриеше, тој оваа пролет за сите беше поинтересен, на сите им носеше нешто ново, на едни — уште повеќе повод да беснеат и страсно да ги пцујат бунтовниците, на други — шеметен немир и надеж, а на трети — тие беа во малцинство — жива радост оти се свесни дека се тие таа сила што ги буди сите.
Павел и Андреј ноќе речиси не спиеја, дома доаѓаа пред самото завивање на сирената, двајцата капнати, зарипнати, бледи. Мајката знаеше дека држат собири во гората кај мочуриштето; и беше познато дека околу предградието ноќе јурат полициски конски патроли, дека демнат агенти, фаќаат и претресуваат поедини работници, разбркуваат групи и понекогаш го уапсуваат овој или оној. Сфаќајќи дека и синот и Андреј секоја ноќ би можеле да бидат уапсени, понекогаш таа тоа и го сакаше — и се чинеше дека тоа за нив би било подобро.
Работата за убиството на вратарот чудно стивна. Два дена месната полиција по тој повод ги испитуваше луѓето, и откако испита десетина, изгуби секаков интерес за убиството.
Марја Корсунова во разговор со мајката, внесувајќи го во своето зборување мислењето на полицијата, со која таа живееше пријателски како и со сите луѓе, и рече:
— Зарем може тука да се најде виновниот? Тоа утро можеби стотина луѓе го видоа Исај и деведесет, ако не и повеќе, можеле да го удрат. За седум години тој на сите им насоли ...
Хохолот забележливо се измени. Лицето му омршаве и клепките му натежнаа, му се спуштија на ококоравените очи кои ги затвораа на половина. Преку лицето од ноздрите до краиштата на устата му се всече танка жубра. Помалку зборуваше за обичните нешта и работи, но се почесто пламнуваше и, паѓајќи во возбуда која сите ги опијануваше, зборуваше за иднината — за прекрасниот, светол празник на победата на слободата и разумот.
Кога работата за смртта на Исај се заборави, насмевнувајќи се невесело и со гнасење, рече:
— Не само народот, туку и самите тие луѓе кои им служат за тоа како загари да трагаат по нас — не им се драги. Не го жалат тие својот верен Јуда, туку — среброто ...
— Доста за тоа, Андреј! — решително рече Павел.
Мајката тивко додаде:
— Го турнале гнилото — се распаднало!
— Точно, но — не е утешно! — невесело одговори Хохолот.
Често ги изговараше тие зборови и тие во неговата уста добиваа некоја особена, сеопфатна смисла, горчлива и остра ...
.... И ете дојде тој ден — Први мај.
Сирената како и секогаш заповеднички зави повикувајќи на работа. Мајката, цела ноќ не мигната ни минута, скокна од постела, стави оган во самоварот приготвен уште од вечерта, сакаше како и секогаш да им тропне на вратата на синот и на Андреј, но откако размисли, одмавна со раката и седна крај прозорецот држејќи се со раката за лице токму како заби да ја болат.
По небото, бледо — гулабесто, брзо пловеше бело и црвеникаво јато лесни облаци, како да летаат големи птици заплашени од гласното рикање на сирената. Мајката ги гледаше облаците и беше потоната во себе. Главата и беше тешка, а очите, запалени од бессоната ноќ, суви. Чудно спокојство имаше во градите, срцето и тупкаше рамномерно, мислеше за прости работи...
— Рано го приставив самоварот, ќе зоврие! Нека поспијат денеска повеќе. Се намачија двајцата ...
Во прозорецот, весело играјќи, навлегуваше млад сончев зрак, таа му ја потстави раката и кога тој светол ќе и легнеше на кожата од раката, со другата рака тивко ќе го погалеше смешкајќи се замислено и благо. Потоа стана, го извади ќункот од самоварот и, грижејќи се да не тропоти, се изми и ја почна молитвата, крстејќи се предано и безгласно движејќи ги усните.
Лицето и’ светеше, а десната веѓа ту полека се креваше, ту одеднаш се спушташе ...
Другата сирена зави потивко, не толку уверено, со треперење во звукот, густ и влажен. На мајката и се чинеше дека денеска завива подолго одошто обично.
Во одајата одекна ѕвонливиот и јасен глас на Хохолот.
— Павел! Слушаш?
Некој од нив шлапна со боса нога на душемето, а некој слатко се проѕевна ...
— Самоварот е готов! — викна мајката.
— Да стануваме! — весело одговори Павел.
— Сонцето изгреа! — зборуваше Хохолот. — И облаците бегаат. Денеска тие се непотребни, — облаците...
И излезе в кујна, бушав, истуткан од спиењето но весел.
— Добро утро, мајче! Како спавте?
Мајката му се приближи и тивко рече:
— А ти, Андрјуша, оди напоредно со него!
— Та се разбира! — прошепоти Хохолот. — Додека сме заедно — ние секаде ќе одиме напоредно, — тоа да го знаете!
— Што шепотите вие таму? — праша Павел.
— Ништо, Паша!
— Ми вели: Изми се подобро! Девојките ќе гледаат!— одговори Хохолот излегувајќи во ходникот да се измие.
— Станете презрени на светот! — Тивко запеа Павел.
Денот бидуваше сè појасен, облаците бегаа бркани од ветрот. Мајката ги готвеше садовите за чај и вртејќи со главата мислеше колку е сè необично: двајцата утринава се шегуваат и се смеат, а напладне ги очекува — којзнае — што? И таа самата од некаде е мирна, дури и радосна.
Чајот го пиеја долго трудејќи се да го скусат исчекувањето. И Павел, како секогаш, полека и усрдно со лажичето го мешаше шеќерот во чашата и грижливо тураше сол на парчето леб — на толку саканиот краешник. Хохолот мрдаше со нозете под масата, — тој никогаш наеднаш не можеше удобно да ги смести своите нозе, — и гледајќи како по таванот и по ѕидот поигрува сончевиот одблесок од чашата со чај, зборуваше:
— Кога бев дете од десет години ми се присака да го фатам сонцето в чаша. Ја зедов јас чашата, се прикрадив и — трас по ѕидот. Си ја расеков раката и затоа ме истепаа. А откако ме истепаа, излегов во дворот, го догледав сонцето во еден вир и почнав да го газам со нозе. Целиот се испрскав со кал — пак ме истепаа ... Што да правам? Тогаш почнав да му подвикнувам на сонцето: „А мене не ме боли, ѓаволе лисест, не ме боли!" И се му го покажував јазикот. Тоа — ме утеши.
— Зошто ти се присторило тоа лисесто? — праша Павел смеејќи се.
— Спроти нас имаше ковач, толку лисест и со лисеста брада. Весел, добар селанец. Така сонцето, по мое, личеше на него ...
Не можејќи да се воздржи, мајката рече:
— Зарем не би можеле да позборувате за тоа како ќе тргнете!
— Да се зборува за тоа што веќе е решено — значи само да се замрсува! — благо забележа Хохолот. — Во случај ако сите нас нè фатат, мајче, ќе ви дојде Николај Иванович и ќе ви каже што ќе правите.
— Добро! — рече мајката воздивнувајќи.
— Би можеле да излеземе на улица! — мечтателски рече Павел.
— Не, подобро седи уште малку дома! — се одзва Андреј. — Зошто попусто да и’ бидеш на око на полицијата? Ти доста си и познат!
Дотрча Феѓа Мазин, задоволен, со црвени дамки на образите. Треперејќи од радост целиот, тој ја растера здодевноста на очекувањето.
— Почна! — рече. — Се размрда народот! Излегува на улица, муцките на сите им се како секири. Крај фабричката порта за цело време стоеја Вјесовшчиков, Васја Гусјев и Самојлов, држеа говори. Многу народ вратија дома! Ајде, време е! Веќе е десет часот!...
— Јас одам! — решително рече Павел.
— Ете, ќе видите, — уверуваше Феѓа. — Поручек ќе стане целата фабрика!
И истрча.
— Гори како восочна свеќичка на ветар! — го испрати мајката со тивки зборови, стана и излезе во кујната, па почна да се облекува.
— Каде, вие, мајче!
— Со вас! — рече таа.
Андреј го погледна Павела штипкајќи си го мустаќот. Павел со брзо движење ја поправи косата на главата и појде кон неа:
— Јас, мамо, ништо не велам... И ти мене ништо не зборувај ми! Добро?
— Добро, добро — Христос со вас! — промрморе таа.